Küçük yaşlardan beri kâğıt ve karton parçalarından küçük evler inşa ederek, gelecekteki mesleğini tercih etmiş olan, ilgi ve yeteneği sayesinde de bu mesleğe sahip olmasına kısa bir zaman kalan Mimarlık Fakültesi öğrencisi Eda Çako, eğitim projesi kapsamında Üsküp kalesiyle ilgili hazırladığı maketlerini üniversitenin açtığı sergide sergiliyor.

Hem sergi, hem de eğitimiyle ilgili Eda Çako ile bir konuşma gerçekleştirdik. Kendisi, sorduğumuz soruları seve seve yanıtladı.

 Öncelikle okurlarımıza kendini tanıtır mısın?

“Ben Eda Çako, 19 Eylül 2000 yılında Gostivar’da doğdum. İlkokul eğitimimi 2014 yılında, “Mustafa Kemal Atatürk” ilkokulunda tamamladım. Ardından, 2018 yılında Gostivar Belediye Lisesi’nden nesil birincisi olarak mezun oldum. Aynı yıl mimarlık fakültesinin giriş sınavına hazırlandım ve ekim ayında Üsküp “Aziz Kiril ve Metodiy” Üniversitesi Mimarlık Fakültesine kaydımı yaptırdım. 5 yıllık lisans ve yüksek lisans eğitimimin şu anda tez hazırlama aşamasındayım. Bu süre zarfında her dönem sonu stüdyo çalışmaları çerçevesinde yapılan birçok sergiye katılım sağladım. Aynı zamanda birkaç mimarlık ofisinde kısa süreli staj yapma imkânı buldum. Uluslararası proje çalışmaları ve yarışmalarda yer aldım. Şu anda yarı zamanlı iç mekân tasarımı da yapmaktayım.”

Bu bölümde okumaya nasıl karar verdin? Seni etkileyen ne oldu?

“Bölüm tercihim aslında çocukluğumdan beri belliydi diyebilirim. Daha çocukken bile kâğıt ve karton parçalarından küçük evler inşa ettiğimi, ilk maketimi ailemin yardımıyla daha ana okulundayken yaptığımı anımsıyorum. Bununla birlikte ailemin desteği, sanata olan ilgim, çizim yeteneğim, sürekli yeni tasarım yapma ve onları hayata geçirme isteğim de bölüm seçimimde bir o kadar etkili oldu. Dürüst olmak gerekirse ilk başlarda Güzel Sanatlar Fakültesi tercihlerim arasındaydı. Fakat eğitim ve iş hayatıma Kuzey Makedonya’da devam etmek istediğim için iş imkânlarını da göz önünde bulundurarak mimarlığı seçtim. Hem bana daha fazla alanda iş imkânı sağlayabileceğini hem de birçok farklı yönde kendimi ifade edebilme fırsatı vereceğini düşündüm. Şanslıyım ki tam da düşündüğüm gibi oldu. Daha sınava hazırlanırken, kendimi bu yaratıcılık sürecine adayacağımı fark ettiğimde aldığım haz duygusu benim mimarlığa uygun olup olmadığım konusunda kesin karar vermemi sağladı. Böylece eğitim hayatım boyunca kendimi tam da bu bölüm için hazırladığımın farkına vardım.”

Tez hazırlama sürecin nasıl gidiyor? Hangi konuyu hazırlıyorsun?

“Tez hazırlığımın daha başlarındayım. Şu anda dönem sonundayım ve hâlâ tam bir konu belirlememiş olmakla birlikte kafamda birçok fikir dolaşmakta ve hangi birine yoğunlaşmam gerektiğine tez hocamın da yardımıyla karar vereceğime inanıyorum. Fikirlerimin arasında realitenin üzerinde bir konuya yoğunlaşmak da var. Mezun olduktan sonraki iş hayatımda, ki bu süreci az çok tahmin edebiliyorum, gerçekleştirme imkânımın düşük olacağını düşündüğüm ve yapımı için güçlü ekonomik desteğin sağlanması gereken projelerden birini ele almak istiyorum. Hayal gücümüzün birçok yönden sınırlandırıldığı iş hayatına atılmadan önceki son projemde kendimi çerçevenin dışına çıkararak ifade edebileceğim bir yapı türüne yoğunlaşmak istiyorum, insanların günlük ihtiyaçlarına karşılık veren yapılardan çok, farkında olmadıkları manevi ihityaçlarını, huzurlu ortamları, kendilerini rahat ve belki de belli bir mekânın içindelermiş gibi hissetmeyecekleri, bir maddeden çok manevi bir alan oluşturmayı hedefliyorum. Günümüzde toplumun temel ihtiyaçlarına karşılık verecek yapılar inşa etme aşamasını hâlâ aşamadığımızdan farklı konulara yoğunlaşamadığımızı, hem maddi hem manevi açıdan buna gücümüzün yetmediğini düşündüğümden belki de bu konu yoğunlaşmak istediğim konulardan biri oldu.”

Sergin hakkında bilgi verir misin? Ne zaman, nasıl açıldı, ne kadar sürecek, ne gibi çalışmaların yer aldı?

“Sergimiz aslında üniversitemizin mimarlık fakültesinde on yıldır dönem sonunda yapılan ve mimari stüdyo dersi çerçevesinde tüm nesillerin dönem boyu üzerinde çalıştıkları konuların pafta ve maket olmak üzere iki parçadan oluşan çalışmalarını sergiledikleri ve yaklaşık bir hafta gibi bir sürede fakültenin herkese açık olduğu bir sergi türüdür. Genellikle on ila on beş farklı konunun, farklı dersler ve lider hocalar tarafından yürütüldüğü proje çalışmalarından oluşur. Bu yılki konular arasında benim de üzerine çalışmış olduğum “Üsküp kalesine yeni bir işlev ve güzel bir görünüm katmak” da yer alıyor. Projeler çok kapsamlı hazırlandığı için genellikle birkaç kişilik gruplar tarafından tasarlanıyorlar. Ben ve çalışma arkadaşım Teodora, araziyi ziyaret ederek ve analiz yaparak projeye başladık. Üsküp kalesi bildiğimiz üzere yüzyıllardır şehrin genişlemesine ve gelişmesine tanıklık ediyor. Fakat son zamanlarda tamamen kendi halinde terk edilmiş ve hem kendi sürdürülebilirliği açısından bir gelir elde edememekte hem de yerlilerin, en önemlisi turistlerin de pek ilgisini çekememekteydi. Biz de Üsküp kalesini ziyaret etmek isteyenlere daha konforlu bir gezi rotası oluşturmak istedik. Kalenin duvarlarını boylu boyunca çevreleyen ve hem korunaklı hem de şehrin manzarasını izlemeye olanak sağlayan modüler bir yapı tasarladık. Bu yapı belli başlı noktalarda arkeolojik kalıntıları gözlemleme imkânı sağlayan üç ayrı pavilyona erişim sağlıyor. Bunlardan her birinin üst katını, hedeflediğimiz ziyaretçi kitlesinin ilgisini çekecek ve onları bu mekânda vakit geçirmeye teşvik edecek, yine aynı şekilde üç farklı içerikle desteklendirdik. Her yaştan yerli ve turistin spor yapmasına olanak sağlayan basketbol sahası, sanatçılar veya sanatla ilgilenenler için çok amaçlı açık hava tiyatrosu ve son olarak inşa esnasında küçük boyutlarda da olsa kaybedilen yeşil alanın tekrar geri kazanılmasını sağlayan çatıdaki yeşil çimen alanı. Bununla birlikte içerisinde çeşitli etkinliklerin yapılabileceği, eğitim, sanat ve mimarinin, içerisinde misafir edilecek şehir dışından gelen hocalarla birlikte geliştirilebileceği bir de kule tasarladık. Kule, çalışma alanları, sergi salonu, çok amaçlı fuaye alanı ve çift katlı misafir odalarıyla birlikte banyo, mutfak ve oturma odaları içermekte. Çoğu projemizde olduğu gibi bu projede de hareket etmekte zorluk çeken özel ihtiyaçlara sahip çocuklar ve yetişkinler için merdiven yerine eğimli rampa ve asansör kullanmaya özen gösterdik. Böylece kalenin var olan yapısına birkaç müdahaleyle yeni bir işlevsellik kazandırdık.”

Katıldığın proje çalışmalarından bahseder misin? Nerelerde, hangi projeyle katıldın?

“Katıldığım proje çalışmalarımdan biri okul bünyesinde her yıl düzenlenen yaz okullarından biriydi. Konu olarak Kuzey Makedonya'nın Lazaropole köyünde yer alacak bir pavilyon -küçük ölçekli, taşınabilir nitelikte, fonksiyonundan çok estetik değeri öne çıkan bir yapı tasarımını ele aldık. Bir diğeri ise bu yıl katıldığım DOCEXDOCE - Deneysel mimari yarışmaları bünyesinde düzenlenen büyük çaplı bir yarışmaydı. Konu, yarışma başlangıcında elimize ulaştı, böylece herkesin eşit düşünme ve çalışma zamanı vardı ve bu da yarışmayı zorlu kılan yanlarından biriydi. Son olarak geçen yıl Ohri’de düzenlenen ve birkaç gün süre esnasında tasarlanması planlanmış “Engelliler için günlük yaşam merkezi” projesine katılım sağlayabilme şansına sahip oldum. Ohri’de terk edilmiş eski kışlanın bir bölümünü engelli çocukların eğitim alabileceği sınıflar, oyun oynayabileceği iç mekân ve dış mekân oyun alanları olarak yeniden tasarladık. Aynı zamanda ulaşılabilir olması açısından rampa ve asansörler ekledik.”

Hem okuyup hem de staj yaparak kariyerine devam ediyorsun. Bu alanda bundan sonraki en büyük hedefin nedir?

“Üniversiteyi bitirdikten sonra ilk hedefim birkaç yıl güçlü bir mimarlık ofisinde çalışmak ve tecrübe kazanmak olacak. Bununla birlikte ileriki zamanlarda gerçekleştirmek istediğim birçok proje ve saygı duyduğum birkaç mimarla da aynı projede yer almak hedeflerim arasında. Bu sürecin ardından proje tasarım yetki ve lisansımı da aldıktan sonra belki de kendi mimarlık ofisimi açmak ve geleceğin genç mimarlarının yanında olup onlara yol göstermek, aynı zamanda da her zaman bilgiye açık olup onlardan da birşeyler öğrenebilmek uzun vadedeki hedeflerimin arasında yer alacak.”

Eğer gençlere bir tavsiyede bulunacak olursan, sence bu bölüme neden devam etmeliler?

“Mimar olmayı hedefleyen genç meslekdaşlarıma en önemli tavsiyem asla pes etmemeleri. Çünkü bu, yorucu ve yıpratıcı olduğu kadar, aşılan her engelin ardından doğurduğu inanılmaz güzel hisler ve başarmanın verdiği tarifi zor mutlulukla dolu bir süreç. Çoğu meslekten farklı olarak dünyaya bıraktığımız izler, elle tutulur ve gözle görülür birer sanat eseri ve belki de bundan yüzyıllar sonra yaşadığımız toplumu temsil edecek birer hazine olacak. Bu yüzden attıkları her adımı iyi düşünüp hesaplamaları ve aldıkları her kararı asla küçümsemeleri gerekli. Çünkü bu dünyaya çaktığımız her çivi bizden bir parçayı temsil ediyor, insanlara yaşayacakları mutlu bir ortam ve güvenli bir sığınak sağlamak bizim elimizde. Böylesine anlamlı bir mesleği icra ederlerken bunu sevgiyle ve incelikle yapmalarını tavsiye ederim çünkü her insanın anılarla dolu kendi dünyası aslında en küçük yaşam birimini oluşturan şu dört duvar arasında saklı ve bu dört duvarı daha da anlamlı kılmak biz mimarların elinde.”

                                                                                                               Melek Süleyman