Ülkemizdeki ekonomi alanında önemli bir çalışmayı gündeme getiren Reyhan Süleyman, “Girişimciliğin İşsizlik ve Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Kuzey Makedonya Örneği” konulu teziyle doktor unvanına sahip oldu. American College Üniversitesi rektörü ve eski Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Tome Nenovski’nin danışmanlığını yaptığı doktora tezi savunmasında akademisyenler Prof. Miodraga Stefanovska, Prof. Maryan İ. Boyaciev, Prof. Veno Patsovski, Kuzey Makedonya Maliye Bakan Yardımcısı Prof. Dimitar Kovacevski ve Kirill ve Metodiy Üniversitesi’nden Prof. Borçe Trenovski komisyon üyeleri olarak yer aldı.

Başarılı bir çalışmanın ardından doktora unvanına layık görülen Üsküplü Reyhan Süleyman ile gerçekleştirdiğimiz röportajda, doktora tezi konusu ve çalışması hakkında bilgilerini paylaştı.

Öncelikle kendinizi tanıtır mısınız?

“Ben Reyhan Süleyman. Evli ve iki çocuk annesiyim. 18 yaşından itibaren kısa bir zaman öncesine kadar aile şirketi olan özel bir şirkette çalıştım. Şimdi Üsküp American College Üniversitesi’nde ekonomi bilimleri dalında doktor oldum. Lisans ve “Helal Sertifikalı Makedon Firmaları İçin Pazar Potansiyelleri” (Market Potentials for Macedonian Companies with Halal Cerfitificate) konulu tezimle yüksek lisans eğitimimi aynı üniversitede tamamladım.”

Doktora teziniz ve çalışmalarınız hakkında bilgi verir misiniz?

“Doktora tezimin konusu, “Girişimciliğin İşsizlik ve Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Kuzey Makedonya Örneği” idi. Tez çalışmalarım, başlangıçtan doktora tezine kadar yaklaşık dört yıl sürdü. Bu süre zarfında derslerin yanı sıra, Hırvatistan’nın Rijeka bölgesindeki Polytechnic of Rijeka kurumunda araştırmalarımı sürdürdüğüm uluslararası konferanslara da katıldım.”

Bu konuyu seçme nedeniniz neydi?

“Tez konusu seçimi hakkında düşündüğüm dönemde, medyalarda doğrudan yabancı yatırımlar gündemdeydi. Ülkemizin, doğrudan yabancı yatırımları çekmek için sunduğu strateji ve programlar sunuluyordu. Aynı zamanda bir aile şirketi ve yerli bir şirketten geldiğim için yerli firmalarımızın hali ne olacak diye düşünmeye başladım. Böylelikle, küçük ve orta ölçekli şirketlerin işsizliği nasıl etkilediğini ve Kuzey Makedonya’daki ekonominin gelişmesine ne kadar katkıda bulunduğunu ölçmek için bu konuda araştırma yapmaya karar verdim.”

 Doktora tezinizin önemi ve yararları hakkında neler söyleyeceksiniz?

“Makedonya’daki yerli şirketlerin %98’i küçük ve orta ölçekli işletmelerdir. Bu araştırma, işgücü piyasası ve ekonomik büyüme üzerindeki etkilerine vurgu yapıyor. Küçük ve orta ölçekli işletmelerin özellikle gençler arasında işsizliğin azaltılmasında olumlu bir etkiye sahip olduğunu gösteriyor, ancak son yıllarda kadınlar arasında girişimciliği desteklemek için çeşitli programların sunulmasına rağmen aynı zamanda girişimciliğin kadınlar arasındaki işsizliği etkilemediğini istatiksel olarak kanıtlıyor. Ayrıca araştırmada, birçok şirketin, özellikle kuruluşlarının ilk yıllarında gölge ekonominin bir parçası olduğu sonucuna varılabilir.

Araştırma yoluyla, ülkemizdeki girişimcilik durumunun net bir resmine veya sözde haritasına sahibiz. Hükümetin şu ana kadarki stratejilerinin olumlu sonuçlarını, aynı zamanda eksikliklerini de rahatlıkla görebiliyoruz. Bu araştırma, gelecekteki girişimciliğin geliştirme stratejileri için bir başlangıç noktası olarak kullanılabilir.”

Son olarak neler söylemek istersiniz?

“Doktora çalışmalarıma başlamadan önce ve hatta başta, tüm bunlar zor ve bazen imkânsız gibi görünüyordu. Ancak, çok çalışma, öz disiplin ve yakınlarımın büyük destek ve yardımıyla (özellikle çocuklarımın desteğiyle) adım adım sonuna gelmeyi başardım. Gerçekten başarmak istiyorsanız, hiçbir şeyin imkânsız olmadığını belirtmek istiyorum. Kızları, kadınları ve anneleri, dileklerini ve hayallerini gerçekleştirmeye teşvik ediyorum. Çünkü hayatımız, eş ve anne rolüne girdiğimiz anda sona ermiyor, aksine o zaman başlıyor. Eş ve anne olmadan önceki hayallerimizi unutmayalım çünkü bir gün tek başımıza çocuklarımıza bir gün onların da hayallerini gerçekleştireceklerini öğretir. Aynı zamanda, koca ve babalara, eşlerinin ve kızlarının hedeflerine ulaşması için en büyük desteği onların vermelerini tavsiye ediyorum.”