Makedonya Türkiye Ticaret Odası – MATTO, ülkedeki başarılı çalışmalarını geçtiğimiz yıl da sürdürdü. 2015’te Makedonya’nın yanı sıra bölgesel işbirliğine de ağırlık verilirken, bu yıl da benzer çalışmaların öncelikli olması bekleniyor.

MATTO Başkanı Eyüp Tuna Kahveci, gazetemize verdiği röportajda iki ülke arasındaki ekonomik ilişkiler, MATTO’nun faaliyetleri ve bu yılki hedefleri hakkında bilgi verdi.

Geçen yıl Makedonya’nın ekonomisi ve iki ülke arasındaki ilişkiler hangi düzeydeydi?

Geçen yıl biliyorsunuz bölgede ve dünyada büyük sıkıntıların olduğu bir süreçti, bir yıldı. Gerek Ortadoğu’da gerek Balkanlarda siyasi istikrarı bozacak olan birçok olay vuku buldu. Bunlara rağmen Makedonya büyümesini istikrarlı bir şekilde sürdürdü. Bölgedeki nadir ülkelerden bir tanesidir ki Makedonya makroekonomik dengeler açısından çevresinde bu kadar çok şey olup bitmesine rağmen, istikrarını sürdürebilen ülkelerden biri olarak kalsın. Bu önemli bir şeydir.

Makedonya-Türkiye arasındaki ticaret hacmi yüzde 4,1 oranında artış gösterdi. Makedonya’ya gelen Türk turist sayısı arttı. Türkler yine Makedonya’da yatırım yaptılar. İşte pirinç fabrikası açtılar. Tuğla fabrikası açtılar. Başka bir sürü yatırımlar daha yaptılar. Bunlar şunu gösteriyor ki, aslında bölgede ne olursa olsun. Türkiye ile Makedonya arasındaki ilişkiler, bir şekilde artık rayına oturmuş durumda. Tabi ki dalgalanmalar söz konusu olacaktır ama çok net bir şekilde görülüyor ki bu kadar sıkıntının olduğu bir ortamda bile Türkiye ile Makedonya arasındaki ilişkiler çok önemli bir sapma göstermedi hatta büyüme gösterdi.

2015 yılı MATTO adına nasıl geçti?

MATTO olarak 2015 senesinde zaten gerek Türkiyeli yatırımcıların gerekse de Makedonyalı yatırımcıların gelişen olaylardan zarar görmemesi için daha çok yapılanmaya ağırlık verdik. Geçen yıl 2015-2020 stratejik planımız çerçevesinde de programımızı uygulamaya başladık ve tam bir şekilde de uyguladık. Bu sene çalışmalarımızı “bölgesel problemler, çatışmalar, sıkıntılar, bölgesel işbirlikleriyle giderilir” prensibiyle yaptık. Bu çerçevede düşünüyoruz ki işadamları ülkeler arasındaki ilişkilerde önemli bir belirleyicidir. Dolayısıyla biz de bu vesileyle Sırbistan ziyareti yaptık. Çünkü biliyoruz ki Sırbistan bölgede nüfus açısından da gelenek açısından da en önemli ülkelerden bir tanesi. Gerek Türkiyeli gerek Makedonyalı işadamlarının bölgede bulunası gerektiğini düşünüyoruz ve bu açıdan da Ekim ayında da Sırbistan’a bir iş gezisi düzenledik. Orada Başbakan Yardımcısı Rasim Layiç’le, özelleştirme idaresi, ticaret odaları ve birçok kurumla görüşmeler yaptık. Makedonya ve Türkiye’nin Belgrat büyükelçileriyle birlikte bir yönetim kurulu toplantısı yaptık. Sırbistan’da nasıl bir işbirliği yapabiliriz diye çalışma yaptık. Akabinde de Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı Ahmet Davutoğlu’nun bir Sırbistan ziyareti oldu. Bu ziyaret de hemen hemen bizim orada bulunma amaçlarımızla örtüşen bir ziyaret oldu. Dolayısıyla, başarılı bir seyahatti. Sırbistan’da 600’e yakın özelleştirilecek firma var. Biz istiyoruz ki en azından bu firmaların bir kısmını gerek Türkiyeli işadamları olarak gerekse de Makedonyalı işadamları olarak beraberce alalım. Burada Türkiye ve Makedonya Cumhuriyetlerinin desteğini de arkamıza almak istiyoruz.

Ayrıca 2015 yılı içerisinde Yunan işadamlarıyla bir araya geldik. Kuzey Yunanistan işadamları birliğiyle toplantılar yaptık. Onlarla nasıl Makedonya’da beraber iş yapabileceğimizi konuştuk. Hatta dedik ki, “Makedonya’nın Yunanistan’la problemi var. Türkiye olarak biz de Yunanistan’la uzun zamandan beri aramızda hep böyle ufak tefek sıkıntılar olur. Gelin, Türk ve Yunan işadamları birlikte Makedonya’da iş yapalım ve bu bir barış projesi olsun” diye konuştuk. Bu onların da hoşlarına gitti. Aslında işadamları bu konuda siyasilerden daha esnek düşünüyorlar. Bence siyasetin tıkandığı noktalarda işadamlarının devreye girmesi, ülkeler arasındaki sıkıntıların giderilmesinde önemli bir katkı sağlayabilir. Biz bu rolü üstlenmek istiyoruz. Dolayısıyla bu da başarılı bir görüşme oldu. Şu anda Makedonya’daki seçimlerin tamamlanmasını bekliyoruz. Seçimlerden sonraki dönemde Yunan işadamlarıyla birlikte Makedonya’da bir ortak proje yapacağımızı düşünüyoruz. Ben bunu en azından altyapısı oluşturmuş durumdayız.

2015’te ayrıca Hollanda Büyükelçisini ziyaret ettik. Hollanda şu anda AB’nin dönem başkanlığını yürütüyor. Makedonya’da nasıl Hollanda’nın verdiği imkanlardan faydalanabileceğini konuştuk.

Geçen yılın Ekim ayı itibariyle üç ayda bir bülten çıkartmaya başladık. Böylece faaliyetimizi bir bülten toplayıp bölgeye ve bölgedeki bürokrasileri dağıtıyoruz. Onların da faaliyetlerimizden haberdar olmasını sağlıyoruz. Bunun geri dönüşleri güzel. İkinci sayımız da bitmek üzere. Bu bülten sayesinde bölgedeki ilgili kurumlarla işbirliği yapmamız daha cazip hale geliyor.

Şunu söyleyebiliriz ki, MATTO’nun 2015’ten beri başlattığı inisiyatif bölgesel bir inisiyatiftir. Aynı zamanda Makedonya içerisindeki yapılanmayı güçlendiriyoruz. Makedonyalı firmaların Türkiye’de iş yapmalarıyla ilgili altyapıyı güçlendiriyoruz ama bunun yanında da bölgesel olarak “Birlikte ne yapabiliriz”i konuşuyoruz. Umuyorum ki bütün bu çabalarımız sonuç verecektir. Bu bütün bölgedeki ülkelerin hayrına olacaktır çünkü yeni kurulan devletler Balkan ülkeleri. Siyasi ve ekonomi yapılarını daha yeni yeni oturtuyorlar. Türkiye’nin tabi bu konuda çok geniş bir tecrübesi var. Yüzyıllara dayanan bir tecrübesi var. Bu tecrübeyle dinamizmi birleştirerek çalışmalarımıza devam ediyoruz.

 Gevgeli’de bir serbest ticaret bölgesi kurma çalışmanız vardı. Burada son durum ne?

Gevgeli hakkında çok konuşuldu. Bize hükümet tarafından Gevgeli’nin olamayacağı söylendi. Başka yerler önerildi. Delçevo, Pehçevo, Berovo tarafında yeni yerler önerildi. Onlarla ilgili çalışmalarımızı yapıyoruz. Belki burada yapamadığımız projeyi Arnavutluk’ta yaparız. Çünkü Arnavutluk bizi bu yüzden çağırıyor. Bu konuda bize her türlü desteği vereceklerini söylüyorlar. Biz istiyoruz ki bu projeyi Makedonya’da yapalım. Türkiye Cumhuriyeti devlet ve Çorlu Organize Sanayi Bölgesinin destekleriyle birlikte dört yıl içerisinde 20 fabrika yapma sözümüz Makedonya için hala geçerli ancak yeri çok önemli. Gevgeli’yi istememizin sebebi, gerek limana yakınlığı, Türkiye’ye yakınlığıydı. Bunlar bize cazipti. Diğer öneriler yerler işgücü açısından sıkıntılı yerler. Artık bu mesele hükümetin kurulmasından sonraya kaldı. Yer konusunda anlaştığımız zaman bu projeyi yapacağız. Arnavutluk’ta da aynı projeyi yapmak istiyoruz ve belki oradakini Makedonyalı işadamlarıyla birlikte yaparız. MATTO olarak bu işin bir yerinde olmak düşüncemiz var.

İki ülke siyasilerinin 1 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefi var. Bu hedefe ulaşmak için neler yapılması gerekiyor?

1 Milyar dolarlık ticaret hacmi bir hedef. Makedonya, 2 milyon nüfuslu bir ülke, birçok ülkeyle de serbest ticaret anlaşması var. O açıdan bakıldığında, Makedonya’ya mal gelmesinin önünde herhangi bir engel yok. Rekabetin yğun lduğu bir ülke. Eğer Türkiye, Makedonya’da ihracatını arttırmak istiyorsa Eximbank kredilerinin daha aktif kullanmak durumundadır. Biliyorsunuz Türk lirası Makedonya’da dönüştürülebiliyor. Bu avantajın kullanılması lazım ve Türk firmalarının Makedonya’yı bölgesel bir lojistik üs olarak kullanması lazım. Biz hep bunu savunuyoruz. Makedonya belki nüfus itibariyle Türk firmaları için cazip bir ülke olmayabilir ama Makedonya bütün bölgeyi kapsayan bir ticaretin merkezi olabilir. Bu açıdan, 1 milyar dolarlık hedefi yakalamanın temel bileşeni Türkiye’dir. Türkiye bu mevcut geleneksel yöntemlerle bu rakamı yakalayamaz. Ancak ekstra bir şeyler yapması lazım. Bunda da en önemli enstrüman olarak Türkiye’nin Makedonya’ya ayırdığı Eximbank kredilerinin kullanılabilir hale getirilmesidir. Bunun da yolu Türk lirası olarak kredi vermekten geçer.


Türk lirası Makedonya’da dönüştürülebilir ve devletin bastığı paradır. Maliyet açısında euro ve dolara göre daha ucuz üretilen paradır. Türkiye’nin bu enstrümanları kullanması lazım ve işadamlarını bölgesel ticaret açısından Makedonya’yı üs olarak kullanma konusunda teşvik etmesi lazım. Bunlar yapıldığı takdirde en kısa zamanda Türkiye’nin Makedonya’ya olan ihracatının artacağını düşünüyorum. Ayrıca Makedonya’dan Türkiye’ye hammadde ihracatına da önem verilmeli. Makedonya iyi bir maden ülkesi. Hammadde ihracatının arttırılması gerektiği kanaatindeyim. Türkiye üreten bir ülke ve üreten ülkelerin de hammadde ihtiyacı vardır. Makedonya’da da bazı kalemlerde bu hammadde var. Bu şu anda mevcut şartlarda iyi değerlendirilmiyor.

2016’dan beklentileriniz ve MATTO olarak hedefleriniz neler?

Şubat ayının başında MATTO olarak Arnavutluk’a gidiyoruz. Arnavutluk Başbakanı Edi Rama, Ekonomi Bakanı, Ulaştırma Bakanı, ticaret odaları ve bir sürü kurumla görüşmeler yapacağız. Biliyorsunuz MATTO’nun yapısı sadece Türk işadamlarından oluşmuyor. Aynı zamanda Makedonyalı işadamları da var. Arnavutluk’ta da Türkiye ve Makedonya’nın büyükelçileriyle birlikte nasıl beraber iş yapabileceğimizi konuşacağımız bir yönetim kurulu toplantısı yapacağız.  

MATTO meselelere sadece Makedonya açısından bakmıyor. Türkiye açısında da bakmıyor. Bölgesel olarak bakmaya başladık. Çalışmalarımıza bu yönde ağırlık verdik. 2016’da bu çalışmalardan sonuç bekliyoruz. Umuyoruz ki Makedonya kendi içerisindeki bu siyasi çalkantıları sonlandırır. Bizim için o güvenli ülke konumunu korur. Şunu çok net biliyoruz ki burada iş yapmaya gelen işadamları artık ailelerini de getiriyorlar. Makedonya’yı biz seviyoruz. Makedonya bizim için yaşaması güzel, huzurlu ve güvenli bir ülke. İstiyoruz ki bu durum devam etsin. Bunun için de bu sene yapılacak seçimleri, yeniden kurulacak olan hükümeti çok önemli görüyoruz. Bunun sıkıntısız geçmesini önemli buluyoruz. İnşallah bunu aşacaklardır. Genç bir ülkede bu tür şeylerin yaşanması doğaldır.

MATTO’nun 2015’te başlattığı ve 2016’da devam ettireceği çalışmaların temelini oluşturan şey, Makedonya ve Türkiye arasındaki ilişkileri olduğu yerden daha yukarılara çıkartmak ama bunun yanında da bölgesel işbirlikleri imkanları oluşturarak, Makedonyalı ve Türkiyeli işadamlarının birlikte buralarda iş yapmasını sağlamaktır.