Makedonya ile Türkiye arasındaki ilk ikili anlaşmanın imzalanmasının 25. yıldönümünde, ticari ve ekonomik ilişkilerin gelişmesi sürecini sizler için derledik.

Bağımsızlığının ardından Yunan işadamlarının büyük yatırımları geldi. Ancak 1994 yılının 17 Şubat’ında, Yunanistan ile Makedonya arasındaki bayrak krizi nedeniyle Yunanistan’ın ekonomik ambargo uygulaması yaşandı. Türkiye, bu ekonomik ambargoyu delerek Makedonya’ya gıda ve petrol yardımında bulundu. Kayıtsız şartsız olarak yapılan bu yardımlar, dönemin Makedonya Cumhurbaşkanı Kiro Gligorov’un, T.C. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’den yardım istemesinin ardından geldi.

Buna rağmen Türk işadamlarının yoğun bir şekilde Makedonya pazarına girişi 2000’li yılların ardından yaşandı.  Türkiye ile Makedonya arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması, 7 Eylül 1999 tarihinde imzalandı. 16 Haziran 1995 Başbakan Tansu Çiller, Türkiye'ye gelen Makedonya Başbakanı Branko Tsırvenkovski ile birlikte katıldıkları, iki ülke arasında çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmasının imza töreni düzenlendi. Bunun yanı sıra yatırımların karşılıklı korunması anlaşmasıyla birlikte ekonomik işbirliğinde kapılar ardına kadar açıldı.

1991 yılında Türkiye’ye yaptığı ziyaret kapsamında Cumhurbaşkanı Kiro Gligorov, mevkidaşı Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’den Eximbank’ın Makedonya’ya kredi açmasını ve özel sektörün ortak şirketler kurması için destek talep etti. 

İlk başta daha küçük çaplı şirketlerin yatırımları, daha sonra iki ülkenin devlet büyüklerinin teşvikiyle Makedonya’daki yatırımlar büyüdü. Bugün Makedonya’da iki havalimanını işleten ve yatırımlar açısından en büyükler arasında yer alan TAV Havalimanları, İK Banka ve Ziraat Bankasını bünyesine katıp en önemli bankalardan biri haline gelen Halkbank AD Skopje, Makedonya’nın en büyük süt ürünleri üreticisi Sütaş, Makedonya’daki en yüksek katlı gökdelenleri inşa eden Cevahir Holding gibi şirketler bulunuyor.

Acıbadem-Sistina, Makedon-Türk şirketi olarak üçüncü ülkelerde ortak yatırıma başladı. Limak Holding’in de kısa bir süre içerisinde Makedonya’da yüksek bütçeli bir yatırım yapması bekleniyor. Türkiyeli işadamları, 23 Aralık 2008 yılında resmi olarak açılışı yapılan Makedonya Türkiye Ticaret Odası (MATTO)  ticari alanda hem yatırım yapmak isteyen işadamlarına faydalı bilgiler sunuyor hem de mevcut işadamlarının sorunlarının çözümü için çalışmalar yürütüyor.

25-27 Mayıs 2009’da Ohri, 5 Aralık 2009’da İstanbul’da üst düzey katılımla Makedon-Türk iş forumları düzenlendi.

Dönemin Başbakanı Nikola Gruevski, kabineden birçok bakanın eşliğinde İstanbul, İzmir, Bursa, Kayseri ve Gaziantep’de düzenlenen iş forumlarıyla yatırım olanaklarını tanıttı.

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Dış Ekonomik İlişkiler Kurulu (DEİK) de ticari ilişkilerin gelişmesine katkı sundu. TOBB, Cumhurbaşkanı ve Başbakan düzeyinde kabuller gerçekleştirdi.

Makedonya’nın Türkiye’deki şu anda üç ticaret ataşesi bulunuyor. Söz konusu ataşeler, yatırım imkanlarını tanıtarak birçok Türk işadamının Makedonya’ya gelmesini sağladı.

Sayılarla Ticari İlişkiler

Devlet İstatistik Kurumundan derlediğimiz bilgilere göre Makedonya ile Türkiye arasında, 1996 yılından bu yana toplam ticareti hacmi 5 milyar 211 milyon 679 bin $ olarak karşımıza çıkıyor. Bu ticaret hacminde Türkiye’den yapılan ithalat 4 milyar 217 milyon 149 bin $ iken, Makedonya’nın Türkiye’ye yaptığı ihracat 994 milyon 530 bin $ düzeyinde. Makedonya’nın bağımsızlığını ilan ettiği 1992-1995 yılları da göz önüne alınınca toplam ticaret hacmi 5,5 milyar $ı aştı.

T.C. Dışişleri Bakanlığının verileri göre Makedonya’da doğrudan yabancı sermaye yatırımı gerçekleştiren Türk şirketlerinin sayısı 100’ü aşmış durumda. Türkiye’nin Makedonya’dan ithal ettiği başlıca ürünler demir-çelik, sentetik dokuma, tuğla, metal ürünleri, ham deri, hurda iken en çok turunçgiller, tekstil, beyaz eşya, mobilya, metal ürünleri ve ilaç ihraç ediyor.

1996 yılında 150 milyon $ civarı olan ticaret hacmi, 2002 yılına kadar 116 milyon $a çıkabildi. Ancak 2003 yılından itibaren 150 milyon $ı aşan ticaret hacmi sürekli bir yükselişe geçti.

2004’te 200 milyon $lık ticaret hacmi barajı aşılırken, 2007 yılında 327 milyon $lık ticaret hacmine ulaşıldı. Yıldan yıla artan ticaret hacmi 2014 yılında 427 milyon $a ulaştı. 2015 ve 2016 yıllarında da 400 milyon $ın üstünde ticaret hacmi gerçekleşti. Son olarak Türk lirası Makedonya’da da konvertıbıl hale geldi.

Yıllara göre ticaret hacmi:

1996 – 106 milyon $                                                       2007 – 328 milyon $

1997 – 108 milyon $                                                       2008 – 321 milyon $

1998 – 81 milyon $                                                         2009 – 323 milyon $

1999 – 102 milyon $                                                       2010 – 315 milyon $ 

2000 – 118 milyon $                                                       2011 – 391 milyon $

2001 – 99 milyon $                                                         2012 – 378 milyon $

2002 – 116 milyon $                                                       2013 – 375 milyon $

2003 – 150 milyon $                                                       2014 – 427 milyon $

2004 – 201 milyon $                                                       2015 – 406 milyon $

2005 – 215 milyon $                                                       2016 – 419 milyon $

2006 – 229 milyon $