Dünyada birçok alanda krize yola açan koronavirüs (COVID 19) küresel salgını kuşkusuz iş dünyasını da derinden etkiledi. Buna rağmen çalışmalarını kesintisiz sürdüren Makedonya-Türkiye Ticaret Odası (MATTO) iş dünyasında pandemi nedeniyle yıkılan güvenin yeniden inşası noktasında sağlam adımlarla ilerlemeye devam ediyor.

MATTO Asbaşkanı Bilal Sucubaşı, pandemi gölgesinde geçen 2020 yılında iş dünyasının nasıl etkilendiği, bu süreçte MATTO’nun neler yaptığı, Türk yatırımlarının durumu gibi konularda önemli açıklamalarda bulundu.

- Pandemi gölgesinde geçen 2020 yılını MATTO açısından nasıl değerlendiriyorsunuz?

“2019 yılında başlayan ve tüm dünyaya yayılan pandemi Kuzey Makedonya’da gerek sosyal gerekse ekonomik açıdan ciddi etkiler yaratmıştır. Bu süreçte COVID-19’un etkisini azaltmak üzere alınan sokağa çıkma, seyahat yasakları ve sosyal mesafe önlemleri nedeniyle hizmet sektörü ağırlıklı olmak üzere geniş etkileri olmuş ve tüketimin çok güçlü bir düşüş yaşamasına yol açmıştır. Önümüzdeki yıl içerisinde uygulanacak aşı programının salgının kontrol edileceğini varsaymakla birlikte, ekonomiye yarattığı olumsuz sonucun giderilmesinin uzun bir süre daha devam edeceğini düşünmekteyim.”

“Bizim üyelerimizin de dahil olduğu çoğu işletmeler ciddi zarar görmüştür”

“Pandemi süreciyle birlikte “Yeni Normal” diye kabul edebileceğimiz ortama ayak uydurmak adına şirketler, üretim, iletişim, pazarlama ve iş alışkanlıklarını değiştirmiş ve üretim, tedarik zinciri, ham madde ve yarı mamul tedarik zinciri, satış yöntemlerini, alacak tahsilatını tekrar gözden geçirmelerine neden olmuştur. Kriz döneminde bazı firmalar ortaya çıkan fırsatları değerlendirse bile bizim üyelerimizin de dahil olduğu çoğu işletmeler ciddi zarar görmüştür.

Salgının getirdiği insani ve ekonomik krize karşı tüm dünyada olduğu gibi Kuzey Makedonya hükümetince de destek paketleri uygulanmış, salgının şiddeti arttıkça ilgili paketlerin kapsamı genişlemiştir. Destek paketleri tüm Dünyada olduğu gibi arz ve talep şokunu dengelemeye yönelik olmakla birlikte COVID-19 salgını nedeniyle ekonomik faaliyetlerin aksamaması amacıyla vergilerin ertelenmesi, vergi indirimi, doğrudan nakit destekler ve düşük faizli krediler gibi paketlerin de uygulanması önem arz etmektedir. Bazı ülkelerin destek paket büyüklükleri GSYH'lerinin %25'ine kadar çıktığı gözlemlenmiştir.

MATTO ekibi ve üyeleri olarak pandemi döneminde gerek ticaret odamız gerekse hükümet yetkilileri ile işbirliğinde olmuş ve belirsizlik ortamının giderilmesi ve çözüm üretme safhasında çeşitli toplantılar düzenledik. Önümüzdeki dönemde kriz etkilerinin hafifletilmesi amacıyla yeni oluşan şartlara hazırlıklı olmanın önemli olduğunu düşünmekteyim.”

-MATTO'nun bu yıl gerçekleştirdiği daha önemli faaliyetlerden söz eder misiniz?

“Pandeminin başlamasıyla birlikte yılın ilk yarısında hükümet seçimleri gerçekleştirildi. Makedonya-Türkiye Ticaret Odası (MATTO), ülkedeki tüm siyasi partilerin liderleri ve temsilcileriyle ayrı ayrı görüşmeler gerçekleştirmiş ve ticaret odamız üyelerinin beklentilerini iletmiştir. Amacımız, siyasi temsilcilere iş dünyasının karşılaştığı sıkıntıları aktarmak ve ekonomik gelişimin önemini vurgulayarak iş dünyasının yaşadığı zorlukları aktarmak olmuştur. Bunun yanında tarihsel bağları bulunan iki dost ülke Türkiye ve Kuzey Makedonya dış ticaret hacminin artırılmasına katkı sağlamak olmuştur.

“Türkiye menşeli firmaların maruz kaldıkları sıkıntıların giderilmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır”

“Bunun yanında süreçleri kolaylaştırma adına Kuzey Makedonya’da yatırım yapacak Türkiye menşeli firmaların maruz kaldıkları sıkıntıların giderilmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar serbest ticaret anlaşmasının güncellenmesine yönelik öneri sunma çerçevesindedir.”

-MATTO olarak son yıllarda sosyal sorumluluk projelerine ciddi önem veriyorsunuz, bu konu hakkında neler söyleyeceksiniz?

“Makedonya Türkiye Ticaret Odası (MATTO), kuruluşundan bu yana sosyal sorumluluk projelerine önem göstermiş ve farklı alanlarda desteklerde bulunmuştur. Eğitim alanında orta okul, lise ve üniversite öğrencileri olmak üzere 300’den fazla öğrenciye burs imkanı sağladık. Bu alandaki faaliyetlerimiz kesintisiz devam etmektedir.

Makedonya’nın farklı bölgelerinde yaşayan ve Covid salgınından etkilenen 200 üzerinde ihtiyaç sahibi aileye gıda ve temizlik malzemelerinden oluşan yardım kolileri desteğinde bulunduk. Pandemi nedeniyle uzaktan eğitim sürecinde öğrencilerin daha iyi bir eğitim almasına olanak sağlama maksadıyla MATTO üyelerimizin katkılarıyla ülke çapında Eğitim Kurumlarına 50 üzerinde diz üstü bilgisayar desteğinde bulunmuştur.

MATTO örnek teşkil edebilecek bir Ticaret Odasıdır ve toplumun yararına olacak her alanda katkı sağlamaya devam edecektir.”

- Kuzey Makedonya'daki Türk yatırımlarının geldiği seviyeden memnun musunuz?

“MATTO olarak ana hedeflerimiz arasında Kuzey Makedonya Türkiye arasında bir köprü görevi görmek ve ülkede faaliyet gösteren Türk şirketlerinin sayısını artırmak ve iki ülke arasında dış ticaretin artırılmasında katkı sağlamaktır.”

“Kuzey Makedonya’da bulunan uygun yatırım ortamı yeterince değerlendirilmiyor”

“Makedonya’da faaliyet gösteren Türk şirketleri sayısının az olmasına rağmen bu şirketlerin oldukça başarılı olduğu gözlenmektedir. Kuzey Makedonya’da bulunan uygun yatırım ortamı yeterince değerlendirilmediği ve beklenen seviyenin altında olduğunu düşünmekteyim.

Pandemi ve Kriz ortamının yeni yatırımları yavaşlattığının farkındalığıyla pandemi sonrası özellikle Türkiye menşeli yatırımcılarının sayısının artacağını düşünmekteyim.”

-Pandemi Türkiye ile Kuzey Makedonya arasındaki Ticaret hacmini nasıl etkiledi?

“Resmi verilerine göre, Ocak – Eylül 2020 döneminde malların ihracatı alanında toplam ihracat değeri 12 288 709 bin ABD doları olup, geçen yılın aynı dönemine göre % 5,6 artış göstermiştir. Aynı dönemde ithal edilen malların değeri ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %6.5 artmış ve 5 377 820 bin ABD dolarına ulaşmıştır. Aynı dönemde ithal edilen malların değeri 6 910 889 bin ABD Doları olup, geçen yılın aynı dönemine göre % 4.8 artış göstermiştir. Ocak – Eylül 2020 dönemindeki ticaret açığı, 1 533 069 bin ABD doları olarak gerçekleşmiştir.

İhracatla ithalatın kapsamı Ocak – Ağustos 2020 döneminde % 77,8’dir.”

“Bu dönem için Türk yatırımlarının tutarı 27,16 milyon ABD dolarıdır”

“2020’nin ilk dokuz ayında, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti – Türkiye Cumhuriyeti ile Toplam Dış Ticareti 387 414 bin ABD doları olup, 2019 yılının aynı dönemine göre %4 artış göstermiştir. Türkiye Cumhuriyeti’ne yapılan ihracat, 2019 yılına göre %6,7 daha düşük olup 65 831 bin ABD dolarına ulaşmıştır. İthalatının toplam değeri 321 583 bin ABD doları olup %6.5 artış gösteriyor. Türkiye, Almanya, İngiltere, Yunanistan, Sırbistan, İtalya, Bulgaristan ve Çin’in ardından Kuzey Makedonya Cumhuriyetinin 8. ticaret ortağı olmaya devam ediyor. 2020 yılın ilk 9 ayında toplam yabancı yatırım 55.6 milyon ABD Dolarına ulaşmıştır. Bu dönem için Türk yatırımlarının tutarı 27,16 milyon ABD dolarıdır.

Genel anlamda pandemi sürecinde Kuzey Makedonya Cumhuriyeti – Türkiye Cumhuriyeti arasındaki ticaret hacmi 8. sıradaki yerini korumuştur.”

-Gelecek yıl MATTO olarak hedefleriniz nelerdir?

“MATTO'nun 2021'deki çalışma planları arasında Kuzey Makedonya Hükümeti ile özel-kamu ortaklığı diyaloğunun geliştirilmesi, Türkiye Cumhuriyeti ve Serbest Ticaret Anlaşması’nın güncellenmesi ve Gevgelija serbest bölgesini MATTO’ya tahsis edilmesi bulunmaktadır. Bununla birlikte asıl misyonumuz olan Türkiye ile ikili işbirliğinin ve yatırımların artırılmasına yönelik çalışmalarımız devam edecektir. Türkiye’deki firmaların tecrübesi bulunduğu dijitalleşme alanında eğitimler organize etmek bir diğer hedefimizdir.”

-Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?

“Geride bırakmak üzere olduğumuz 2020 yılında maruz kaldığımız pandemi ve kriz ortamının bir daha yaşanmamasını, bu süreçte olumsuz etkilenen şahıs ve şirketlerin pandemi öncesindeki ortamdan daha iyi bir durum temenni etmekteyim. Birlikten güç doğar diyerek birlik ve beraberlik içerisinde olduğumuz sürece tüm zorlukları aşabileceğimizi düşünmekteyim.”