Radoviş

Radoviş’in adı yazılı kaynaklarda ilk kez 1019 yılında geçer. 14. yüzyılın soñlarına doğru Türk buyurmasına (idaresine) giren Radoviş, 20. yüzyılın başına kadar Türklerin çokluk olduğu bir kasabadır. 1900 yılında Radoviş’in nüfusu 6.230’dur; bunlardan 4.000’i Türk’tür. Koca Bozgun’dan (Balkan Savaşları) soñra Türk nüfusu büyük oranda azalmış, çokluk olan Türkler azlık duruma düşmüşlerdir. 1916 yılında, 2001 olan Makedon nüfusun yanında Türklerin nüfusu 1.497’dir. 1953 yılından soñra Türklük’e (Türkiye’ye) başlayan Türk göçüyle birlikte, Radoviş’te Türklerin nüfusu iyice azalmıştır. 2002 yılında yapılan soñ resmi sayıma göre Radoviş’in toplam nüfusu 16.223 kişidir; bunlardan 1. 927’si Türk’tür.
Radoviş ve dolayı, 1382 ile 1393 yılları arasında Türk buyurmasına (idaresine) girmiş, bu tarihten soñra da Anadolu’dan Türklerin gelip yerleştiği bir kasaba olmuştur. Anadolu’dan gelenler, Türk’ün özgün yaşama biçimini yaşatan Yörüklerdir. Yörükler, daha ağadık (fazla) Radoviş’in Kuzey, Kuzeybatı ve Batı bölgelerine, dağlık olan Aktaş’ın Dağı’nın Güney eteklerine konmuştur. Yörüklerin konduğu bu yerler, daha soñra “Yörüklük” adıyla añılagelmiştir.
Günümüzde Radoviş’in kendisinde -içinde- Türkler yaşamakla birlikte, Radoviş’in kendisinde-kasabanın içinde- ayrı bir Türk aralığı yoktur.
Soñ kırk yılda, özellikle soñ yıllarda, Kızılalma-Karaman Yörüklüğü’nün daha yüksek yerlerinden daha alçak yerlerine, dağ ile ovanın birleştiği yere, Radoviş kıyısına -Taşlık’a- Kızılalma-Karaman Yörükleri göçüp inmektedir. Bugün, Radoviş’in kıyısında -Taşlık’ta- yeñi bir Türk aralığı kurulmuş durumdadır.

(Yer:Radoviş, Tarih: 1900, Kaynak: Bulgaristan’dan bir internet sayfasından alınmıştır.)

Aralık Makedonya Kızılalma-Karaman Yörükleri hem Arapça’dan Türkçe’ye geçen “Mahalle” kelimesini, hem de kendilerine özgü olan “Aralık” kelimesini kullanmaktadırlar. Aralık, Mahalle demektir. Yazımızda, Yörüklerin kendilerine özgü olan “Aralık” kelimesini kullanacağız. Taşlık Yörük Yakası’nda yaşayan Kızılalma-Karaman Yörükleri’ne göre, Alikoç ve Kocalılar bu yere “Taşlık” diyorlarmış. Eskiden Alikoç ve Kocalı’dan gelip, burada koyun otaran (otlatan) Yörük yanaşıkları (çobanları), yerin doğal coğrafi yapısı gereği“taşlı olan” bu yere “Taşlık” demişler. Taşlık, Aktaş Dağı’nın Güneybatı eteğinin alçağında bulunan, güneye doğru yaka/eğik bir yerdir. Radoviş kasabasının batı bitişiğindedir. Taşlık, soñ kırk yılda Türklüleştirilen bir yerdir.

(Yer: Taşlık, Fotoğraf: İzzet İBRAHİMSOYLU, Tarih: 23-Ekim-2018)

Yörük Yakası Kızılalma-Karaman Yörükleri’ne göre Yaka, “bir tarafı eğimli yer; eğik yer” demektir. Aktaş Dağı’nın Güneybatı eteklerinden, Güneybatı alçak uçlarına, dağ ile ovanın birleştiği yere, Radoviş şehrinin kıyısına konup yerleşmeye başlayan Kızılalma-Karaman Yörükleri’nin yaşadığı yerin coğrafik yapısından dolayı, diğer yerden gelen Kızılalma-Karaman Yörükleri bu yere “Yörük Yakası” adını vermişler. Buraya “Yörük Yakası” denmesinin öz nedeni, Yörüklerin yaka/eğimli/eğik bir yerde yaşamakta olmalarıdır. Özetle, yaka bir yerde yaşayan Yörüklerin yaşama yerine, “Yörük Yakası” denmiştir.

(Yer: Yörük Yakası, Fotoğraf: İzzet İBRAHİMSOYLU, Tarih: 23-Ekim-2018)

Çatallar Tırsası (Soyu) Kızılalma-Karaman Yörükleri’ne özgü bir kelime de “Tırsa”dır. Tırsa, Soy demektir. Yörükler hem soy hem de tırsa kelimesini kullanırlar. Taşlık’a konan eñ kalabalık Kızılalma-Karaman Yörük tırsası, Alikoç köyünden kopup gelen “Çatallar Tırsası”dır. Bu soy, Alikoç köyünün en eski Yörük soylarından biridir. Soyun dip/kök kişisi “Çatal” lâkaplı bir Kızılalma-Karaman Yörüğü’dür. Bu Yörük’e, Alikoç köyünde “Çatal Oja (Hoca)” derlermiş. Çatal hocanın soyuna Yörükler arasında “Çatallar” denmiştir. Yörük Yakası’nda yaşayan Kızılalma-Karaman Yörükleri’nden Çatallar tırsasından Şerif oğlu Ali’nin çocukları, torunları ve torunlarından çocuklardır.
(lâkap: ÇATAL)
Oğlu
Yakup
Oğlu Mustafa
Oğlu Hüseyin
Oğlu Şerif
Oğlu “ALİ”

(Kızılalma-Karaman Yörük balası: Çatallar Tırsasından Şerif oğlu Ali’nin Hüseyin’in torunu. Yer: Yörük Yakası, Fotoğraf: İzzet İBRAHİMSOYLU, Tarih:23-Ekim-2018)

Yörüklerin Geçimlik İşleri Eski yerlerinde olduğu gibi şimdi yeñi yerlerinde de Yörüklerin geçimlik işleri tütüncülük, yanaşıklık ve koyunculuktur. Bunun yanında eskiden farklı olarak, eski evlerden uzaklaşılmış, tamamen yeni, modern evler yapılmış, eski araçlar bırakılmış, yeñi araçlar kullanılmaktadır. Eskiden Kocalı ve Alikoç Yörük yanaşıklarının koyun otardığı (otlattığı) Taşlık yeri, şimdi yeñi bir Türk Aralığına dönüşmüş durumdadır. Aralık 22 Kızılalma-Karaman Yörük hânesi ve 100’ü aşkın kişisiyle, Radoviş’in yeñi bir Türk aralığıdır. Yeñi aralığın adı: Yörük Yakası’dır…