Sırbistan Cumhurbaşkanı Tomislav Nikoliç, Başbakan İvitsa Daçiç, Adalet Bakanı Nikola Selakoviç, Sırbistan Genelkurmay Başkanı Lybişa Dikoviç, Bosna-Hersek'i oluşturan 2 entiteden biri olan Bosna Sırp Cumhuriyeti Başkanı Milorad Dodik, Karadağ'daki Sırpları bir araya getiren "Yeni Sırp Demokrasisi" partisinin lideri Andriya Mandiç, Makedonya'nın Kültür Bakanı Elizabeta Kamçevska Milevska Kumanova’nın Mlado Nagorniçane –Zebrnyak’ta bu sabah 10:30 da başlaması gereken program, kalabalığın yayan olarak tören yerine ulaşmada sıkıntı çekemsi nedeniyle gecikmeli başladı. Önce papazlar tarafından savaşta ölen askerler için dini tören düzenlendi, ardından anıt mezar Zebrnyak’a Sırbistan Cumhurbaşkanı ve Başbakan çelenk koydu. Protokol konuşmalarında Makedonya Cumhuriyeti Kültür Bakan Yardımcısı Dragan Nedelkovik Osmanlı idaresinin son zamanlarda gösterilmek istediği gibi multikültürel, hoşgörülü bir idare olmadığı ifade etti. Sırbistan Cumhurbaşkanı Tomislav Nikoliç, yaptığı konuşmada, Kumanova Savaşı'nın 100. yıldönümünde Sırbistan ve Makedonya'nın tüm dünyaya barış, iş birliği ve anlayış mesajı yolladığını belirterek, "Zebrnyak bizi bir araya getiren bir yerdir. Burada 100 yıl önce, 23 ve 24 Ekim'de gençlik, beraberlik ve sevgi mesajları ortaya çıktı. Bugün ise aynı yerde 'özgürlük habercisinin torunları' bizler gururla burada durmaktayız. Osmanlı Devleti'nin kaderinin belirlendiği yer olan Zebrnyak'ta duruyoruz" diye konuştu. Birinci Balkan Savaşı'nın kendileri için çok önemli olduğunu vurgulayan Nikoliç, savaşa çağrılanların sayısından çok daha fazlasının cepheye geldiğini, o dönem 3 milyon olan Sırp halkının 402 bininin silah altında olduğunu kaydetti. "Günümüzde sorunlar tüfekle değil, düşünce ve bilgelikle çözülüyor"- Nikoliç, Sırbistan'ın bugünkü amacının AB üyesi olmak olduğunu belirterek, şunları kaydetti: "Bu yolda çok mesafe kat ettik. Suçlular ve yolsuzluğa karşı yaptığımız mücadelede yenen taraf biz olacağız ve daha bir çok reform uygulayacağız. Sırbistan'ın geçmişinden utanması için bir sebep yok. 100 sene önceki büyük bir askeri zaferden sonra Sırbistan bugün de yine farklı anlamda savaşıyor. Avrupalı bir geleceğe doğru yürüyoruz, fakat bu yürüyüş boyunca toprak bütünlüğümüzü ve halkımızın güvenliğini koruyacağız. Günümüzde sorunlar tüfekle değil, düşünce ve bilgelikle çözülüyor. Sorunlarımızı halledeceğiz çünkü adalet ve hukuk bizim tarafımızda, çünkü kendimiz ve çocuklarımız için hak etmediğimizden azını kabul etmeyeceğiz, fazlasını da istemiyoruz." Bazılarının Sırbistan'ı, tarihiden ve geleneklerinden ayrıldığı sürece kabullendiğini ileri süren Nikoliç, "Fakat bunu kabul etmeyeceğiz. Kimseyi aşağılamıyoruz, sadece tarihi gerçeklere dayanarak bize gerekli olan özgüveni sağlamaya çalışıyoruz. Sırbistan'ın önünde büyük sınavlar var. Bizim davranışlarımızın gelecek nesiller tarafından yargılanacağımızın farkındayım, fakat Sırbistan tarihi bilinmesi gereken, tarihi ve gelenekleriyle gurur duyabilecek nadir ülkelerden biridir" diye konuştu. Zebrnyak'ta hayatını kaybeden 723 asker için, mimar Momir Korunoviç'in tasarımı üzerine bir anıt yapıldığını sözlerine ekleyen Nikoliç "Birinci Balkan Savaşı'nın en motive edici sözü 'Kosova için'. Ancak bugünkü nesiller bu sözlerin ne kadar motive edici olduğunun farkında değildir" dedi. Konuşmaların ardından Balkan Savaşlarını anlatan tiyatro oyunu sergilendi ve anıt mezar gezildi. Zebrnyak Anıt Mezar Zebrnyak Anıt Mezarı ilk kez 18,5 m yüksekliğinde 1937 yılında inşa edilir, ikinci dünya savaşı esnasında ise 1942 yılında Bulgarlar tarafından yıkılır. Şimdi Makedonya Kültür Bakanlığı çerçevesinde yeniden yapılmakta. İlk önce bir kısmı yapılan anıtın, önümüzdeki dönemde tamamlanması bekleniyor. Balkan savaşları Makedonlar için özgürlük mü, yoksa esaret mi? Cuma günü Sırbistan Büyükelçiliği’nde bazı gazetecileri kabul eden Tomislav Nikoliç, Balkan Savaşlarında Makedonya’nın hiçbir şey kaybetmediğini, aksine özgürleştiğini ifade etti. Makedon tarihçiler ve kamuoyu ise buna tepki verdi. Makedonlara göre Sırbistan Makedonya’yı özgürleştirmedi, kendi topraklarına kattığını kabul ediyorlar. Onlar için bu yeni bir esaretti. Makedon medyası iki gündür bu konuyu tartışmaya devam ediyor. Bu sorunun cevabı aslında törene gecikmeli olarak katılan kültür bakanı haricinde, ki bu sere Kültür bakanlığının idaresindedir Makedon yetkililerin katılmaması ile verilmiş oldu. Makedonya ile Sırbistan arasında kilise sorunu da Sırp siyasilerinin ziyaret esnasında gündemden düşmeyen konu oldu. Makedon Ortodoks Kilisesi ile Sırp Ortodoks Kilisesi arasındaki sorunun siyasilerin girişimi ve baskısı ile bir an önce halledilmesi isteniyor. Makedonlar ASNOM’u Prohor Pçinski’de kutlayamıyor Makedon devlet yetkilileri Sırp Ortodoks Kilisesinin yasağı nedeniyle 2 Ağustos 1944 yılında yapılan düzenlenen ASNOM toplantısının yıl dönümlerini Sırbistan topraklarında olan ve Zebrnyak anıtından sadece birkaç kilometre uzakta olan Prohor Pçinski Manstırında kutlayamıyor. Bu toplantıda Makedonya’dan 116 delege katılmış ve Makedonya Yugoslavya Federasyonun bir Cumhuriyeti haline gelmişti. Bu nedenle Makedonya 2004 yılında Pelnitse Müzesini inşa ederek törenlerini bu anı müzede yapmakta. Bu törenin ardından 2 Ağustosta Makedon yetkililerine izin çıkıp çıkmayacağı konusunda karar Makedon tarafından merakla bekleniyor. VMRO-DPMNE partisi kendilerinin Sırp devletine kutlama için izin vererek komşu ilişkilerinin nasıl olması gerektiğini, Sırp kilisesinin ise nasıl olmaması gerektiği konusunda örnek teşkil ettiğini ifade etti. Bugünkü törenin ardından Sırbistan Cumhurbaşkanı Nikoliç’in üç günlük Makedonya ziyareti sona ermiş oldu.