Bölgedeki gelişmeleri yakından takip eden Kosovalı Donika Emini, 8-10 Mart tarihleri arası Üsküp’te düzenlenen ve Batı Balkanlar dışişleri bakanların da katıldığı, Berlin süreci çerçevesinde  zirveye düşünce kuruluşun temsilcisi olarak katıldı. Sunumları ile dikkatleri çeken Emini ile gündemi analiz eden özel bir röportaj gerçekleştirdik. 

Kosova ile Sırbistan arasındaki diyaloğu konusunda Emini, şu düşüncelerini paylaştı. “Kosova ile Sırbistan arasındaki diyalog şeffaf değil. İki düzeyde devam ediyor. Bir Cumhurbaşkanının ABD ile birlikte yürüttüğü bir diyalog, ikincisi ise Kurti üzerinden ve vergi siyaseti üzerinden diyaloga dönmeye çalışan AB’nin diyalog mevcut. 

Thaçi ABD, Kurti AB ile hareket ediyor

İçeride bir koordinasyonsuzluk hakim, bu da Kosova için çok risklidir. Biz umuyorduk ki yeni hükümetle AB ve ABD arasındaki bu anlaşmasızlık yumuşayacak ve iki tarafı yakınlaştıracak. Kosova ise koordine eden taraf durumunda olacaktı. Fakat bu olmadı. Haradinay AB ile Thaçi ABD ile idi. Kurti’in gelmesi ile aynı durum devam ediyor. Thaçi diyaloktaki kendi pozisyonu ile çok koruyucu davranıyor. Kurti’yi bu süreç içerisinde dahil etmek istemiyor. 

Emini’ye göre, “ABD, de Kurti’yi tamamen dışlıyor. Tek diyalog Tviter üzerinde gerçekleşti Tramp’ın özel temsilcisi  Richard Grenell ile.” Grenell, Vuçiç-Tahçi ziyareti esnasında Kurti’yi vergiler konusunda uyarmış ve “büyük hata yapıyor” demişti. 

AB, Kosova’yı tanımayan ülkelerden temsilci atadı

Diğer taraftan AB hiçbir yerde yoktur. Yeni kurumlar ile kendi rolünü üstlenmesi için çok zaman aldı. Kosova ile ilgili iki atama yaptı, ikisi de Kosova’yı tanımayan ülkelerden geliyor (İspanyallı Josep Borell ile Slovakyalı Miroslav Lajčak). Onlar AB’yi temsil ediyor, diyalog sürecinde koordinasyon sağlamaları gerekir. Ama onlar geldikleri ülkelerden kopamazlar.

Emini, özellikle Bosna-Hersek Yüksek Temsilciliği ve Slovakya Dışişleri Bakanlığı yapmış Lajčak’ın büyük tepkilere nede olduğunun altını çiziyor. 

Cumhurbaşkanı bu durumu AB’ye karşı kullanıyor. Siz Kosova’yı tanımayan ülkelerden temsilci gönderiyorsunuz. Bosna ve Hersek’te görevli iken Kosovayı tanımamıştı bundan ne bekleyebiliriz. Bu konuda da tamamen haklıdır.

Son gelişmeler daha çok Büyükelçi Grenell’in kendi girişimine benziyor. Kendisine ait olan bu proje ile Avrupa’da içinbüyük olan bu meselede siyasi etkisi olduğunu göstermeye çalışıyor. Bunu da gelecek seçimlerde Trump ile birlikte Devlet Sekreteri pozisyonunda seçilmek için yapmakta.  

Şu anda Cumhurbaşkanı Başbakan ile koordinasyon sağlamak yerinde parti başkanları ile koordinasyon sağlıyor. Bunun amacının da VV’siz, LDK’ya ulaşmak olduğunu düşünüyorum. Bu şekilde bir anlaşma sağlanırsa ve parlamentoya gelirse, çoğunluk tarafından desteklenmesi amaçlanmaktadır. Olmazsa hükümet de düşürülebilir ve daha sonra nasıl bir durum ortaya çıkar onu bilemem. 

____________

Donika Emini: Biz uzun zaman Sırbistan ile Kosova arasındaki toprak değişimi konusunu kapattığımızı düşünüyorduk. Gördük ki öyle değilmiş. Daha dorusu toprak değişimi değil, sınırların yer değiştirilmesi tartışılıyor. 

____________

Sınır değişimleri ancak uluslara arası güçlerin yoğun bir mevcudiyeti olursa söz konusu olabilir

Toprak değişimi konusunda sorumuzu cevaplayan Emini, “bana göre Kosova neoliberal ve multietnik ilkeler üzerinde kurulmuştur. Bu da 12 yıl önce gerçekleşti”. On yıl sonra bu fikirden vazgeçtiyse, etnik olarak temiz bir ülke ortaya koymak istiyorsa o zaman sorun olur. Makedonya’yı bir düşünün etnik gruplar bölgelere göre ayrılmış olsalar. 

Bana göre bizler Kosova olarak, Balkanlardaki tüm Arnavut faktörü ile, Sırbistan’ın güneyindeki Arnavutlara yardımcı olmamız gerek. Diğer taraftan sınırlar olduğu gibi kalmalı. Toprak değişimi ve yeni sınırlar başkaları tarafından kabül görmeyebilir ve bölgede yeni sıkıntılar yaşanabilir. 

Sınır değişimleri ancak uluslara arası güçlerin yoğun bir mevcudiyeti olursa söz konusu olabilir. NATO’nun Kosova’nın yeni sınırlarını garanti edeceğinden emin değilim. NATO -AB -ABD önümüzdeki on yılda bu sınırları garanti edebilecek mi? emin değilim. 

Kosova ve Arnavutluk’un Preşova Vadisindeki Arnavutlara yardım konsunda ise, Kosova’nın da aynı sorun yaşadığını söyledi. Emini, biz bu rolün Arnavutluk’un Kosova için de üstlenmesini istiyoruz, fakat siyasi farklı görüşler nedeniyle bu gerçekleşmedi. Rama- Haradinay, şimdi Rama-Kurti ile anlaşamıyor. Biz Kosova gibi çok az katkı sunabildik. İmkanımız var, Mitroivitsa’da bunu görüyoruz. Milyonlarca avro dağıtıldı. bunlar yatırım değildi, elektrik faturaların ödenmesi için ayrılmıştı.  

Kosova kendi içinde yaşadığı sorunlar nedeniyle, dışarıya bakamıyor. Bizim arzumuz daha güçlü olan diğerine yardımcı olsun. Kosova içinde olduğu gibi bölgedeki Arnavutlar arasında da maalesef bir koordinasyon sağlanamıyor.  

Kosova’ya yapılan baskı Sırbistan’a yapılmıyor

Kurti’ye Sırbistan ile vergi konusunda yapılan baskıları doğru bulmayan Emini, “vergiler yürülükte iken iki ülke arasında 2 anlaşmanın imzalandığını hatırlattı. Vuçiç’i diyalogtan uzak tutan vergiler olmadığına” inanıyor konuşmacımız. Bu sadece, “ABD ile birlikte Vuçiç’in Kurti’ye daha çok baskı yapmak için kullanıldığını” düşünüyor.

Sırbistan’a ise ne ABD ne de uluslar arası faktör tarafından baskı yapılmadığının altını çizerken, Kosova mağdur durumda iken savaş esnasında yaşadıkları olaylar nedeniyle, şimdi zulmeden pozisyonuna dönüştürülmeye çalışılmakta. Savaş esnasında yaşanan katliamlar, kadınlara karşı yapılan zülüm, maddi ve manevi zararlar gündem gelmek yerine Özel Mahkemeler bile Kosova’ya baskı yapmak için kullanılmaktadır” diyor.      

Mürteza Sulooca