İzzet İbrahimsoylu

Yoğurt

Türk’ün yörük yaşaması hayvancılığa dayanmaktadır. Hayvancılıkla uğraşan Yörükler, sağdıkları hayvanların sütünden yoğurdu bulmuşlardır. Yoğurdun buluşçusu (icat edeni) Türklerdir - Yörüklerdir. Yoğurt, Türk’ün yörük yaşama biçiminin ürettiği bir besindir. Adı da Türkçedir.

Yoğurdu dünyaya Türkler armağan etmiştir. Türkçe olan “yoğurt” kelimesi Türkçeden başka dillere de geçmiştir. Yoğurt kelimesini Makedon ve Balkan halkları Türklerden almışlardır. Makedoncada yoğurt kelimesi “Јогурт” (yogurt) şekliyle yaşamaktadır.

Makedonya Kızılalma-Karaman Yörükleri yoğurdu, “yzrt” olarak telâffuz ederler. Yoğurdu ikiye ayırırlar: dövülmemiş yoğurda “koyu yoğurt”; mutunda (yayıkta) dövülmüş yoğurda ise “duru yzrt” adını verirler. Koyu yoğurdu, yoğurt olarak yedikleri gibi onu mutunda (yayıkta) döverek, duru yoğurt (ayran) yaparak da içerler.

***

Ayran

Yoğurt (Yörüklerin deyişi ile Koyu Yoğurt) mutunda (yayıkta) dövülür. Dövüldükçe yağ, yoğurttan ayrılmaya başlar, daha sonra mutunun (yayığın) içine katılan soğuk suyla, yağ ile yoğurt birbirinden tamamen ayrılmış olur. Yoğurt, yağıdan ayrıldığı için onun yeni adı “Ayran” olmuştur. Ayran: yağıdan ayrılan duru yoğurttur. Yörükler ayrana “duru yzrt” da derler.

Ayran, Türkçe bir kelimedir. Türkçe “ayır-” eylemine eylemden ad yapan “-an” eki getirilerek yapılmıştır. Ayran da tıp (aynı) yoğurt gibi hem adı, hem yapılışı ile Türk’ün yörük yaşama biçiminin bir ürünüdür. Tarih boyunca Türklerin milli içeceği olmuştur.

Makedonya Kızılalma-Karaman Yörüklerinde ayransız bir Yörük sofrası düşünülemez.

Ayranla ilgili Yörüklerde “Ayranı kabarmak” deyimi, “ayranı yok içmiye/içmį/içmd  atla gider sıçmā” atasözü, “yörük ne bilir bayramı, lok lok içer ayranı” tekerlemesi bulunur…

Yoğurt ve Ayran, Türk’ün yörük yaşama biçiminin bizlere armağan ettiği yiyecek ve içeceğimizdir.