T.C. Başbakanlık Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı – TİKA, 2006 yılında itibaren Makedonya’da birçok alanda ve belki de en önemli ecdat yadigarı eserlerin yaşatılması açısından büyük rol üstlendi.

TİKA Üsküp Program Koordinatörü Teoman Tiryaki ile TİKA’nın 2006 yılından bu yana yaptıkları ve önümüzdeki dönemde yapacakları projeler hakkında bilgi aldık.

2016 yılı TİKA için nasıl bir yıl olarak değerlendiriyorsunuz, planlanan projeleri gerçekleştirebildiniz mi?

2016 yılında kapsamlı pek çok proje gerçekleştirdik. Çok şükür verimli bir yıl oldu. Her sene üstüne koyarak yolumuza devam ediyoruz ve proje sayısını biraz daha yükseltiyoruz. 2017’in performansımızın daha da artacağı ve kapsam ve verim olarak daha fazla projenin hayata geçirileceği bir yıl olmasını diliyoruz. 2016 yılına baktığımızda, eğitim, insani yardım, su ve su sanitasyonu, sağlık, sosyal ve kültürel işbirliği, idari ve sivil altyapıların geliştirilmesi ve restorasyon alanlarında toplam 47 proje gerçekleştirmiş olup 16 proje ise halen devam etmektedir. 

Örnek verecek olursak eğitim alanında, Debre şehrinde 1968 yılından itibaren eğitim veren ve kullanım alanı yetersiz olan eski lise binası yerine, bin öğrencinin eğitim göreceği 4 katta 28 sınıftan, fen bilimleri laboratuarları, kütüphane, toplantı salonu ve idari ofislerden müteşekkil olarak yeni lise binası inşa edilmiş ve çevre düzenleme çalışmaları yapılmıştır. İnşaat tamamlandıktan sonra eğitim-öğretim için gerekli olan okul mobilyaları ve teknik donanım da Başkanlığımızca karşılanmıştır.

TİKA ile Türk Belediyeler Birliği işbirliğinde gerçekleştirilen Gostivar Belediyesinde, Mustafa Kemal Atatürk İlkokulunda  4 bin m2 alanda, iki katlı, 28 derslik (23 ilköğretim, 3 anaokulu ve 2 engelli çocuklara özel eğitimi sınıfı), fen bilimleri laboratuarları, kütüphane ve çok amaçlı salondan oluşan eğitim binasının kapsamlı tadilatı ve 600 m2 idari ofislerden ve ortak kullanım alanlarından oluşan yeni ek binanın inşaatı ve çevre düzenlemesi çalışmalarının tamamlanmıştır.

İnsani yardım alanında, Üsküp Hasanbeg semtinde yaşanan doğal afet neticesinde temel ihtiyaçlarını karşılayamayan bölge halkına hızlı bir şekilde Koordinatörlüğümüz tarafından gıda malzemesi ulaştırılmıştır. Bölgeye gönderilen ekipler tarafından enkaz kaldırma ve temizlik çalışmaları tamamlanmıştır. Akabinde beyaz eşya ve mobilya dağıtımı yapılmıştır.

Makedonya’da otizm merkezinin kurulumuna yönelik olarak, Türkiye’den bir uzman heyettin Makedonya’ya çalışma ziyareti gerçekleştirmiştir.

Türkiye Beyaz Ay Derneği işbirliğinde, Üsküp’te sivil toplum kuruluşları yetkililerine, engelli çocuk sahibi ailelere ve okullarda psikolojik danışmanlık hizmeti veren pedagoglara yönelik olarak “Engelli Çocukların Gelişimi için Öğretmen Yetiştirme Programı” kapsamında toplam beş gün süren eğitim seminerleri düzenlenmiştir.

Geçen yılın son aylarında Üsküp’te üç caminin onarımı için anlaşma imzaladınız? Ecdat yadigârı eserlerin hayatta kalması TİKA için ne kadar önemli?

Geçmiş yaşamın izlerini günümüze taşıyan ecdat yadigârı eserlerimiz, toplumsal kültürün gelişmesine ve tarihsel bilincin oluşmasına vesile olmaktadır.

Bilindiği üzere, ecdadımızın başta Rumeli ve Balkanlar olmak üzere farklı kıtalarda oldukça zengin bir tarihi mimari miras bırakmıştır. 

Bu kapsamda, 2016 yılında Makedonya’nın en ihtişamlı camilerinden Üsküp Sultan Murat (Hünkâr), Üsküp İshak Bey (Alaca) ve Saray Hüseyin Şah Camilerinin ve müştemilatlarının restorasyonu ve çevre düzenlemesi uygulama işlerini başlattık. Mevcut restorasyon çalışmalarımız tüm hızıyla devam ederken Üsküp Çarşısında bulunan Murat Paşa, Debre Fatih Sultan Mehmet (Hünkar), İştip Hüsamettin Paşa Camilerinin rölöve, restitüsyon, restorasyon ve mimarlık projelerinin hazırlanması devam etmektedir.  

Geçen yıllarda başlayıp bu yıl tamamlanacak-açılışını yapacağınız projeler hangileri?

Birçok projeyi 2016 yılı içerisinde tamamlamış bulunmaktayız. Açılışa hazır olan farklı alanlarda hem kurum hem de ülkemizin Makedonya’daki faaliyetleri açısından önemli projelerimiz mevcuttur. Bu kapsamda, Debre şehrinde inşaatı tamamlanan Debre Lisesi, Gostivar şehrinde kapsamlı tadilatı tamamlanan Mustafa Kemal Atatürk İlkokulu, Ustruga şehrinde restorasyon ve çevre düzenlemesi tamamlanan Mustafa Kebir Camii ile Çayır Belediyesi sınırları içerisinde yer alan çocuk parkı ve sosyal rekreasyon alanı projeleri tamamlanmış ve açılışa hazır hale gelmiştir. 

Diğer taraftan 2016 yılında başlayan ve iki aylık süre içinde tamamlanması planlanan, Kırçova şehrinde okul öncesi verilen eğitim hizmetlerinin kalitesinin artırılabilmesi ve Türkçe eğitimin başarılı bir şekilde devam ettirilmesi amacıyla, toplam bin 158 metrekarelik alanda inşa edilmekte olan anaokulu; tek katlı, 90 öğrenci kapasiteli, 6 adet derslik ile kültür ve sosyal faaliyet alanlarından oluşan bir eğitim binası inşa edilmektedir.

“Mayka Teresa” Hastanesi Kompleksi içerisinde yer alan Yeni Doğan ve Çocuk Yoğun Bakım ünitelerinin kısa süre içerisinde tamamlanması planlanmaktadır. Geçtiğimiz yıl Polikliniklerini de yenilemiş bulunduğumuz Çocuk Acil Kliniği ile uyum içerisinde bir bütün oluşturması öngörülmektedir. 

Makedonya Cumhuriyeti’nde Türk dilinin resmi dil olarak kabul edildiği ve Türk Bayrağı’nın dalgalandığı iki Türk belediyesinden biri Plasnitsa Belediyesidir. Söz konusu Belediyenin yeni kamu hizmet binası inşaatı ve donanımı çalışmaları tamamlanmıştır. Yeni inşaat edilen belediye kamu hizmet binası, toplam 675,66 metrekarelik analda 2 katta, 12 adet çalışma ofisi, 1 adet toplantı salonu ve her katta 1’er adet ortak kulanım alanlarından oluşmaktadır.

Makedonya’da 2006’dan bu yana faaliyet gösteriyorsunuz. Bu sürede TİKA olarak kaç projeyi gerçekleştirdiniz?

2006 yılında resmi olarak faaliyetlerine başlayan TİKA, Makedonya’da temel altyapı sorunlarının giderilmesi için ihtiyaç duyulan alanlarda birçok projeyi hayata geçirmiştir. TİKA, Makedonya’da eğitim, sağlık, sosyal altyapılar, kapasite geliştirme ve kültürel mirasın korunması alanlarında toplam 538 proje hayata geçirmiştir.

Makedonya’da proje ve faaliyetlerini hızla arttırmaya devam eden TİKA, sağlık sektöründe; hastane ve sağlık ocağı tadilatı, donanım desteği ve tıbbi analiz laboratuarlarının kurulmasına yönelik 8 proje uygulanmıştır.

TİKA Makedonya’da sosyal alt yapılar ve hizmetler alanında ise; idari ve sivil altyapıların geliştirilmesi, kongre ve sempozyumlara destek, kültürel işbirliği faaliyetlerine destek ve sivil toplum kuruluşları ile işbirliği alanlarında 253 proje gerçekleştirmiştir.

Ecdat yadigârı mirasa sahip çıkılması ve bu kültürel mirasın gelecek nesillere aktarılması amacıyla; Üsküp Mustafa Paşa, Manastır İshakiye, Radanya Mahmut Ağa, Struga Mustafa Çelebi ve Kırçova Çullu Baba Camilerinin restorasyonları tamamlanmıştır. Ayrıca “Üsküp Sultan Murat Camisi, Üsküp Alaca Camisi, Saray Hüseyin Şah Camisi Projelerinin Hazırlanması” işi tamamlanmış olup, Restorasyon çalışmaları başlamıştır. Proje uygulamalarının yanı sıra İştip Hüsamettin Paşa, Debre Fatih Sultan Mehmed (Hünkar) ve Üsküp Murat Paşa Camilerinin “Rölöve, Restitüsyon, Restorasyon, Mekanik, Elektrik, Yapısal Güçlendirme ve Çevre Düzenleme Projelerinin Hazırlanması” işleri 2016 yılında başlatılmıştır.

 Eğitim alanında; 24’i tadilat 12’si inşaat olmak üzere toplamda 36 ilköğretim okulu ve lise ile üniversitelerin Türkoloji Bölümlerinin yenilenmesi ve donanımlarının sağlanması gerçekleştirilmiştir. 

Kapasite geliştirme çalışmaları kapsamında ise, kamu kurumlarında görev yapan personelin kapasite gelişimine katkı sağlamak, iki ülke arasında işbirliğinin gelişmesini ve verimli kamu hizmetlerinin alınmasını teminen yaklaşık 25 eğitim programı uygulanmıştır.

2016 yılı Türkiye için zorlu bir yıldı. 15 Temmuz kalkışması-başarısız darbe girişimi, terör olayları, bu yılbaşında da daha ilk saatinde yapılan silahlı terör saldırısı, Türkiye’yi 2017’nin rahat nefes alamayacağı gösteriliyor. Türkiye’ye yapılan bu saldırıları nasıl değerlendiriyorsunuz? Uzun yıllar “veren el, olan Türkiye’nin yaptığı karşılıksız yardımları nasıl etkiler acaba?

Ülkemiz son 10 yıldır ve özellikle son 5 yıldır hızlı bir büyüme gerçekleştirmektedir. Bu gelişme bölgesindeki dengelerin değişmesine sebebiyet verecek bir büyüklükte olması dolayısıyla ülkemiz üzerinde oynanan oyunların sayısı ve ciddiyetinde büyük bir artış göstermiştir. FETÖ, PKK, DAEŞ bugün itibariyle ülkemizin savaş verdiği en büyük terör örgütleridir. Bu örgütlerin tamamında bir takım dış güçler ile beslendiği de herkesin malumladır. Zira bu destekler olmadan bu kadar büyük  ve süreli terör eylemleri gerçekleştirilebilmesi mümkün değildir. Devletimizde bugün meseleye bu minvalde bakarak gerekli anti terör çalışmalarını kararlılıkla sürdürmektedir. Biz millet olarak dünya üzerindeki en köklü tarihe sahip milletlerden birisiyiz. Ve bu şanlı tarih boyunca da her zaman bu tür hain düşmanlarla baş etmesini bilmiş bir millet olduk. Bugün uğraştığımız terör örgütlerini de bertaraf edeceğimizden her bir vatan evladı gibi benim de hiç bir şüphem yoktur. Nitekim Türkiye Cumhuriyeti büyük bir devlettir bu minvalde en zor şartlar altında mücadele verirken ülkemizde 3 milyondan fazla mülteciye kucak açacak gücü buldu. 

Bahse konu sayı bugün üzerinde bulunduğumuz Makedonya Cumhuriyetinin toplam nüfusu ile karşılaştırıldığında mevcut yardımların ne kadar büyük olduğunu göstermektedir. Ayrıca yardımları bununla bağlı kalmaksızın gönül coğrafyasının uzandığı dünya üzerindeki 100’den fazla ülkede ihtiyaç sahiplerine başka kurumumuz TİKA ve diğer bir çok kurum ve kuruluşu ile yarım elini uzatmaktan geri durmamış hız kesmemiştir. 2017 yılında da Allah’ın izniyle devletimiz bu şefkat elini başta balkanlar olmak üzere dünya üzerinden çekmeyecektir. 

 Son olarak bu sancıların büyüklüğü yarınki daha güçlü Türkiye Cumhuriyeti’nin sancıları olarak görüyor geleceğe de bu umutla bakıyorum. Allah yar ve yardımcımız olsun.  

Makedonya’da yaşayan Türkler ve diğer vatandaşlara mesajınız nedir?