Makedonya Cumhuriyeti’nin son iki yıl, içerisinde bulunduğu siyasi kriz, 2015 yılında ülke ekonomisine zarar vermese de, 2016 yılında düşük ekonomik büyüme; daha az yerli ve yabancı yatırımlar olarak ekonomiye negatif etki etmeye başladı.

Ekonomide beklentiler çok önemli rol oynarlar. Beklentileri belirleyen ise ekonomi politikası, siyaset ve bunun yorumlarıdır. Beklentileri olumluya çevirmede ve güveni sağlamada iktidar partileri ve ekonomi politikasını yönlendirenler birinci derecede sorumludurlar. Ekonomiyi ve siyaseti yorumlayanların sorumlulukları da büyüktür. Eleştiriler mutlaka olacaktır ve olmalıdır. Fakat, karamsarlık yayan yorumlar, olumsuz beklentiler oluşturarak ekonominin toparlanmasını geciktirmektedirler.

Makedonya’da da bu dönem beklentiler belirleyici niteliktedirler. Yatırımcılar kendilerini riske atmak istemezler. Daha ucuz alternatiflerin arayışına girerler ya da yatırımlarını zor dönemler bitene kadar ertelerler. Ülkemiz az yukarıda bahsettiğim gibi iki yıl oldu siyasi krizle çalkalanıyor. İlk yıl etkilerini göstermese de artık negatif etkilerini göstermeye başladı. 11 Aralık’ta gerçekleşen genel seçimlerin siyazi krizi noktalayacağı düşünülüyordu ama iki büyük parti ve koalisyonlarının kazandıkları sandalye sayılarının birbirlerine çok yakın olmaları neticesinde stabil bir hükümet kurulamayacağı çok açık ve net. Makedonya için en büyük risklerden biri de hükümetin kurulamaması ve Mayıs 2017’de gerçekleştirilmesi kararlaştırılan yerel seçimler ile birlikte yeniden genel seçimlere gidilmesi olacaktır. Durum böyle olursa iş dünyası için 2017 yılı da kayıp yıllardan biri olacak. Haftalık ekonomi ve siyaset dergisi “Kapital’in” yaptığı araştırmaya göre, iş adamlarının çoğunluğu önceki yıllardan farklı olarak bu yılın iş dünyası için çok zorlu bir yıl olmasını bekliyorlar. Buraya Brexit’i, ABD-Rusya-AB ilişkilerinin belirsizliğini, ABD’nin yeni başkanı Trump’ın hala belirginleşmemiş ekonomik politikasını vb. olayları da eklersek, ihracat odaklı şirketlerin işleri gerçekten çok zor olacak.

İktidarın öngörülerine göre Makedonya ekonomisi, 2017 yılında %3 oranında büyüyecek, 2017 bütçesi de bu orana göre yapılandı. Maliye Bakanı Kiril Minoski geçen yılki durumun tekrarlanmayacağını ve bu yıl %3’lük ekonomik büyümenin gerçekleşeceğini söyledi. Hatırlarsak 2016 yılı için iktidar %4 oranında bir ekonomik büyüme öngörmüştü. Fakat, iki kez yapılan bütçe düzenlemelerinden sonra bu oran %2,3’e kadar düştü. Geçen haftaki yazımda da söylediğim gibi bu dönemde ekonomiyi inşaat sektörü ayakta tuttu. Daha açık konuşmak gerekirse, %2,3’lük ekonomik büyümede en büyük rolü devletin borçlanmasıyla yollara yapılan kamu yatırımları ve ihracatta ile yeni iş yerlerinin açılmasında büyük katkı yapan doğrudan yabancı yatırımlar oynadı. Ama dış büyümeye ve borçlanmaya dayalı olan bu ekonomik büyüme modeli artık olumsuz etkilerini göstermeye başladı. Makedonya borçlanmada kritik kırmızı çizgiyi geçmiş durumda, emeklilik ve sağlık sistemleri çöküyor vesaire. Bu durum da mali konsolidasyonu mecbur kılıyor.

Ekonomi uzmanları siyasi krizin 2017 yılında da devam edeceğinin görüşündeler. Onlara göre Makedonya için en büyük riskleri siyasi ve hukuki belirsizlikler oluşturacak ve sonuç olarak yine ekonomik büyüme öngörüldüğünden daha az olacak. Yerel seçimlere doğru krizin daha da büyümesini ve bütçe planında değişiklik olmasını bekliyorlar.

Makedonya’daki iş adamları çalışmalarındaki en büyük riskleri ülkemizdeki siyasi krizin devam etmesinde ve jeopolitik olayların etkilerinde görmektedirler.

Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz, bu olaylardan en çok etkilenen iş dünyası olacak, yatırımlar ve büyüme azalacak. Durum böyle giderse Makedonya ekonomisi için bu yıl da kayıp yıl olacak ve şirketler dış piyasalara yönelmek zorunda kalacaklar. Fakat, yönlme kesinlikle kolay olmayacak, kendi limitlerini aşmaları gerekecek. Ama bütün bu olumsuz koşullara rağmen, şirketler çalışmalarında kaliteyi ve verimliliği arttırmak, rekabeti güçlendirmek ve yeni piyasalar aramakta kararlılar.