İzzet İbrahşmsoylu

Yörük, Türkçe bir sözcüktür. Türkçe yörü- eylemine, eylemden ad yapan /-k/ yapım eki getirilerek türemiştir. Yörük adı: “yürüyen Oğuz” ya da “yürüyen Türk” anlamına gelmektedir. Asya’dan Anadolu’ya gelen Oğuzlar, Anadolu’da, mevsimlere göre konar-göçer yaşama biçimini sürdürdükleri için yani “yürüdükleri”için, kendi yerleşik Türk ildeşleri (soydaşları) tarafından kendilerine “Yörük” adı verilmiştir. İlkin, kendi ildeşleri (soydaşları) tarafından kendilerine verilen Yörük adını, daha sonra kendileri de taplayarak (kabul ederek) ve benimseyerek kullanmaya başladıkları düşünülmektedir.

Yörük kelimesinin sözlü olarak ne zaman ve nerede kullanılmaya başladığı kesin olarak bilinmemekle birlikte bu adın, ilkin Anadolu’da kullanılmaya başlandığı ileri sürülmektedir. Yazılı kaynaklarda ise Yörük adının ilk olarak XV. yüzyılda Yazıcıoğlu Ali’nin Tavarih-i Ali Selçuk adlı eserinde geçtiği görülmektedir. Yazıcıoğlu Ali, 1430 yılında yazdığı önemli eserinde Türk hükümdarı Ebulca Han’dan bahsederken “sahranişin ve göçküncü idi, yani yaban yurtlu ve Yörük’tü” ifadelerine yer vermiştir.

Oğuz ile Yörük sözleri, tıp (aynı) topluluğa verilen iki ayrı addır. Oruçbeğ Tarihi’nde “Oğuz taifesi göçebe Yörük tayfası idi.” denerek, Oğuzlarla Yörüklerin tıp (aynı) topluluk olduğu ortaya çıkmaktadır. Tıp (aynı) Türk topluluğunun, ayrı coğrafyalarda (Asya ve Anadolu’da) ayrı adlarla anıldığını görmekteyiz. Asya’da Oğuz adı ile yaşayan Türklerin bir bölümü, Anadolu’da, bu ada ek olarak ya da bu adın yerine Yörük adını da almışlardır. Tarihi süreç içerisinde Anadolu ve Balkanlar’da (Makedonya’da da) Oğuz adının zamanla yitip, yerini Yörük adına bıraktığı anlaşılmaktadır. Günümüzde Makedonya’da yalnızca Yörük adı yaşamaktadır.

***

Anadolu’da Oğuz adının yerine kullanılmaya başlayan Yörük adı, daha sonra Osmanlı Türklerinin Makedonya’yı açıp (fethedip), Anadolu’dan Yörükleri oraya göçürtüp kondurmasıyla birlikte bu ad, Makedonya’da da kullanılır olmuştur. Osmanlı dönemi ve bugün Kuzey Makedonya’da yalnızca Yörük adının yaşadığını görüyoruz.

***

Yörük sözünü: Sırplar, Makedonlar, Bulgarlar, Ulahlar doğrudan Yörüklerden duymadılar ve almadılar; bu kelimeyi, Makedonya’nın ova ve şehirlerinde yaşayan diğer Türklerden duydular ve aldılar. Ovada ve şehirde yaşayan Türklerin, o dönem de bugün de kelimeyi “Yörük” özgün şekli ile değil, “Yürük” şekli ile telaffuz ettikleri bilinmektedir. Ova ve şehirlerde Türklerle iç içe yaşayan Sırplar, Makedonlar, Bulgarlar, Ulahlar kelimeyi onlardan duydukları şekli ile (yani “Yürük” şekli ile) aldılar. Ancak Slavcada (Sırpçada, Makedoncada, Bulgarcada) /ü/ sesi olmadığı için bu sesin yerine, bu sese en yakın olan /u/ sesini yeğleyip kullandılar. Bu yolla “Yürük” kelimesi, “Yuruk” (Juruk) şeklini almış oldu.

Slavcada (Makedonca, Sırpça, Bulgarca) “Yörük” kelimesinin yazılışı “Јурук” (Juruk/Yuruk); “Yörükler” kelimesinin yazılışı “Јуруци” (Juruci/Jurutsi)’dir. Yörüklerin yaşadığı yerin adı ise “Јуруклук” (Jurukluk/Yurukluk) şeklinde yazılmaktadır.

Slavlar (Bulgarlar, Sırplar, Makedonlar) bu kelimeyi ova ve şehirde yaşayan Türklerden duymuş ve almış olmayıp, doğrudan Yörüklerden duymuş ve almış olsalardı; kelimeyi özgün şekli ile (yani “Yörük” şekli ile) almış olacaklardı. Çünkü söz konusu kelimeyi Yörüklerin, o zaman da bugün de özgün şekli ile (yani “Yörük” şekli ile) kullandıkları bilinmektedir. Bundan dolayı da bu kelime Slavcaya (Bulgarcaya, Sırpçaya, Makedoncaya) tekili “Јорук” (Joruk/Yoruk); çoğulu “Јоруци” (Joruci/Yorutsi) ve “Јоруклук” (Jorukluk/Yorukluk) şeklinde geçmiş olacaktı.

***

Makedonca ve Makedon literatüründe Yörük kelimesinin iki tanımı yapılmaktadır. Bu tanımlar:

a) Yörük: Nomad, yani Konar-göçer.

b) Osmanlı askeri teşkilatının bir üyesi.

Makedon Dili’nin Dijital Sözlüğü’nde Yörük kelimesinin tanımı şöyledir:

Јурук (мн. Јуруци)

Yörük (çoğ: Yörükler)

1. Припадник на помошната јаничарска војска од времето на османлиската  власт.

(Osmanlı Dönemi’nde Yeniçeri Ocağı’nın –yardımcı- askeri biriminde görev alan kişi – Yörük.)

2. Номад, човек без постојано живеалиште.

(Göçer, sürekli aynı yerde yaşamayan kişi.)

***

Sözünü ettiğimiz sebeplerden dolayı “Yörük” kelimesi Slavcaya (Sırpça, Makedonca, Bulgarca) “Yürük” şeklinde geçmiştir. Günümüzde Slav (Bulgar, Makedon, Sırp) literatüründe kelime Yürük, Yürükler ve Yürüklük şeklinde yer almaktadır.

Bugün Slavcadan (Makedoncadan, Bulgarcadan, Sırpçadan) Türkçeye yapılan çevirilerde bu kelimeler Yürük, Yürükler ve Yürüklük biçimleri ile değil, özgün ve doğru şekilleri ile yani Yörük, Yörükler ve Yörüklük yapılmalıdır; ki, doğrusu da Türkçesi de budur.

Bu kelimelerin doğrusu ve Türkçesi; Yörük, Yörükler ve Yörüklük şeklindedir. Kuzey Makedonya Türkleri kendi yazdıkları eserlerinde/yazılarında bu kelimelerin Yörük, Yörükler ve Yörüklük biçimlerini yeğleyip kullanmaları hem doğru, hem de özgün bir tercih olacaktır...