Yerli Firmalar Ayrımcılığa Maruz Kaldıklarını Hissediyorlar
Geçen haftaki yazımda doğrudan yabancı yatırımlara sunulan kolaylıklar ve bu yatırımların Makedonya Cumhuriyeti ekonomisine olan etkilerinden söz etmiştim. Bu haftaki yazıma giriş olarak şu hatırlatmayı yapmak istiyorum: Ekonomik Analiz Merkezi, doğrudan yabancı yatırımlara sunulan kolaylıkları göz önüne alarak 2007-2014 yılları arasında doğrudan yabancı yatırımların net-yararları hakkında yaptığı bir araştırmada Özel Ekonomik Bölgeleri’nde bir kişinin istihdam edilmesinin devlet bütçesinden 21.000 avro eksilttiğini, açıkladı. Ancak, Genç Araştırmacı ve Analistler Derneği’nin verilerine göre Makedonya kişi başına doğrudan yabancı yatırımları çekme konusunda bölgede sonuncudan bir önceki pozisyonda bulunmaktadır. 2014 yılında kişi başına doğrudan yabancı yatırımlar Hırvatistan’da 612 avro, Karadağ’da 601 avro, Arnavutluk’ta 284 avro, Sırbistan’da 210 avro, Kosova’da 202 avro, Bulgaristan’da 178 avro, Makedonya’da 124 avro ve Bosna-Hersek’te 111 avro civarındaymış. Aynı derneğin yaptığı araştırmalara göre yerli firmaların ülke ekonomisine daha büyük etki ettiği gözlemlendi. Onlara göre yabancı yatırımcıları çekmek için kullanılan paraların devlet yatırımlarına yöneltilmeleri gerekmektedir. Makedonya son altı yıl içinde yabancı yatırımcıları çekmek için 110 milyon avro harcamasına rağmen 2014 yılında doğrudan yabancı yatırımların GSYİH’ya (Gayri Safi Yurt İçi Hasıla) oranı sadece %1,35’miş.
11 Aralık’ta gerçekleşen erken parlamento seçimleri için SDSM’nın seçim kampanyası süresince tanıttığı “Makedonya’da yaşam için plan” adlı seçim programında, doğrudan yabancı yatırımlara; düşük maaşlara ve bina cephelerine, heykellere ve idari binalara yönelik devlet yatırımlarına dayanan ekonomik kalkınma modelinin başarılı olamayacağını savundu. Programın devamında, yabancı yatırımcıların öncelikle düşük maaşlar ve sunulan kolaylıklar sayesinde Makedonya’ya geldikleri fakat işsizlik problemini çözemedikleri ve verimliliği yükseltemedikleri, yazıyor. SDSM’nın ise vurgu yaptığı nokta yerli firmalardır. Onların ekonomik kalkınma modeli yerli firmalara desteğe, verimliliği artırmaya ve uzun vadeli yatırımlara dayanmaktadır. SDSM’ya göre doğrudan yabancı yatırımlar yerli yatırımları tamamlarlar fakat onları değiştiremezler.
Yerli firmalar ayrımcılığa maruz kalıyorlar!
Sivil Toplum Derneği “DevelopmentSolutions”’un 268 şirket yöneticisine yaptığı bir ankette, yöneticiler ayrımcılığa maruz kaldıklarını fakat yabancı yatırımcıları çekme politikasını desteklediklerini söylemişler. Ankete katılanların %70’i yerli firmaların ayrımcılığa maruz kaldıkları iddiasına tamamen ya da kısmen katılmaktadırlar. Onların söylediklerine göre yerli yatırımcılar yeterli derecede ilgi görmemektedirler, yabancı yatırımcılara sunulan kolaylıkları bırakın yerli yatırımcıların günlük ana problemlerinin çözülmesine bile yardım edilmemektedir. Fakat onlar yine de yabancı yatırımcıları çekme politikasının pozitif etkileri olduğuna inanıyorlar çünkü bütün ülkeler büyük firmaların kendi ülkelerinde yatırım yapmasını isterler.
Kuzeybatı Makedonya Ticaret Odası başkanı Nebi Hoca, doğrudan yabancı yatırımların dış ticaret bilançosunu iyileştirdiğini fakat onlardan kalan tek gerçek kârın sadece çalışanlara ödenen düşük maaşların olduğunu, söyledi. Doğrudan yabancı yatırımlara sunulan kolaylıklardan ülkemizin onları çekmek için yüksek maliyetlerinin olduğunu fakat etki olarak sadece düşük maaşlara dayanan istihdam elde ettiğini söyleyerek, konuşmasına devam etti. “Sayılara göz atarsak, doğrudan yabancı yatırımların etkilerinin iyi olduğunu görürüz, ihracatın ithalatı karşılama oranı %70 civarındadır fakat ülkemizde ticaretin yapısı ve hacmini değiştiren bu yabancı şirketler ülkemize sadece ödedikleri düşük maaşları bırakmaktadırlar. Ayrıca istihdam ettikleri kişiler için de devlet bütçesini azaltmaktadırlar çünkü o kişiler için devlet vergi, prim vesaire ödemek zorundadır.”, diye ekledi.
SDSM’nın programında, 2006-2015 yılları arasında doğrudan yabancı yatırımları çekme politikasının iktidarın öncelikli ekonomi politikası olduğu fakat doğrudan yabancı yatırımlara sunulan kolaylıkların ve onların Makedonya ekonomisine etkileri hakkında derin bir analiz yapılması gerektiği, yazıyor. Ayrıca yerli firmalar için desteğin çok az olduğu, sayıları 70.000 civarında olan küçük ve orta yerli firmalar için her yıl devlet bütçesinden her bir firmaya ortalama 200.000 avro ödenmekte olduğu, bir yabancı firmaya desteğin ise 17 milyon avroya ulaştığı, vurgulanıyor. Onların önceliklerinin ise yerli firmalar, özellikle de küçük ve orta firmaların olacağını açıkladılar. Bu firmalara birinci yıl desteğin 20 milyon avro olacağını, dördüncü yıl ise 50 milyon avroya çıkacağını söylediler.
- Bu haber 06-02-2017 tarihinde yayınlanmıştır.