Röportaj: Mürteza Sulooca - Hüseyin Musli

Yunus Emre Enstitüsü 2009 yılından bu yana faaliyetlerini çok sayıda ülkede sürdürmeye devam ediyor. Balkanlar ve özellikle Makedonya'da da çalışmalarına hız kesmeden devam eden Enstitü dünya çapında da bir marka hâline gelme yolunda ilerliyor.

Yunus Emre Enstitüsü Başkanı Prof. Dr. Şeref Ateş, Enstitünün çalışmaları, bazı önemli projeleri ve Makedonya'daki faaliyetleri hakkında yönelttiğimiz soruları yanıtladı.

Yunus Emre Enstitüsü faaliyet gösterdiği 2009 yılından bu yana sizce nasıl bir yol kat etti ve bir marka hâline geldi mi?

"Yunus Emre Enstitüsü 2009 yılında kuruldu. Kuruluşundan itibaren ilk olarak yakın coğrafya dediğimiz ve tarihî bağları olan coğrafyada çalışmaya başladı. İlk merkezini Saraybosna'da açtı. Bir sonraki yıl ise Üsküp'te açtı. İlk etapta Balkanlarda merkezler kurdu. İlk yıllarda Yunus Emre Enstitüsü daha ziyade Balkanlara ağırlık verdi. Daha sonra Arap ve Türk coğrafyasında genişleme stratejisini devam ettirdi. Üçüncü aşamasında ise Batı Avrupa'ya açıldı. Almanya, Belçika, Hollanda, Fransa gibi göçmen olarak bu Avrupa ülkelerine gitmiş Türklerin yaşadığı ülkelerde yoğunlaştı. Bu arada tabii o göçmenler arasında Balkan göçmenleri de var. Genel olarak bakıldığında 6 yıl içerisinde 45 merkez açtı ve 80'den fazla irtibat noktası kurdu. 6 yıl içerisinde olağan üstü bir gelişme stratejisi bu."

“Farklı Coğrafyalarda Birlikte Yaşama Kültürü Yok”

Yakın ve uzak ülkeler şeklinde bir kıyaslama yaparsak Türkçeye genel olarak bir ilgi olduğunu söyleyebilir miyiz?

"Türkiye'ye iki tür ilgi var. Birincisi Türkiye'nin tarihinden dolayı bir ilgi var. Çünkü Türkiye hakikaten çok uzun bir dönem dünyada barışın ve adaletin bayraktarlığını yapmış. Dolayısıyla bu örnek Amerika kıtasında da Çin'de de Avustralya'da da büyük bir ihtiyaç duyuluyor. Farklı coğrafyalarda birlikte yaşama kültürü yok. Türkiye'nin hem tarihinde hem de bugün, geçmişler arasındaki o krizleri atlatan bir ülke. Geçmişte nasıl Balkanlarda barış içerisinde farklı etnik yapıları, dinî yapıları bir arada tutmayı başarabilmiş ise bugün de ekonomik olarak çok ciddi bir Gayri Safi Milli Hasılası bir İngiltere veya Amerika ile karşılaştırıldığında çok da yüksek olmayan bir Gayri Safi Milli Hasılaya rağmen Türkiye 3 milyondan fazla sınırdaşını ki bunların içerisinde Kürtler var, Araplar var Yezidiler var bütün halkları hiçbir ön sorgulamaya tabi tutmadan ülkesine kabul etmiş bir ülke.”

6 yıllık faaliyet süresinde gençler arasında Türkçenin neden tercih edildiğini analiz ettiniz mi? Türkçe bir çekim hâline mi geldi gençler arasında?

"Yunus Emre Enstitüsü sadece Türk dilini yaygınlaştırmak için kurulmuş bir enstitü değil. Dil sadece bir araçtır. Birincisi; Türkçe çok daha farklı bir dil. Yani hem dil ailesi olarak hem de içerik olarak da farklı. Bir de matematiğe en uygun olan dil diye tanımlıyor Rahmetli bizim Oktay Sinanoğlu. Onun bir teorisi vardı, Türkçe dünyada en kolay öğrenilebilecek ve matematiğe en uygun dildir, "matematiksel bir dildir" derdi. Türkçe çok kolay öğrenilebilen ve çok kolayca meramını anlatabilen bir dil. İkincisi; tabii Türkçenin öğrenilme sebeplerine baktığımızda özellikle Balkanlarda iki temel faktör öne çıkıyor.”

Maarif Vakfı Kuruluyor

Maarif Vakfı konusunda bizimle bilgi paylaşır mısınız?

"Türkiye kökenli bir eğitim faaliyeti olduğu için yurt dışında kendilerinin söylediği gibi 170 ülkede eğitim kurumları açtılar. Ama hep Türk ismini kullandılar. Bizim daha gidemediğimiz yerlerde bile Türk insanını ve Türkiye'ye olan sevgiyi istismar etti bu grup. Bu grup kurduğu okullarda da Türkiye dendiği için aslında kendi nihai asıl hedeflerini gizleme imkânına sahip oldular. Devletimiz son üç-dört yıldır bu grubun nihai hedefinin Türkiye'nin çıkarları, Türkiye'nin başka milletlerle barış içerisinde yaşama kültürünü yaygınlaştırma olmadığını fark ettiğinden beri bu örgütle mücadele ediliyor. Bu örgüt zaten 2013'te bir darbe girişimi yaptı ve başarılı olamadı. Ondan sonra da Millî Güvenlik Kurulunca terörist bir yapılanma olarak deklare edildi. Ondan sonra da devlet bütün imkânlarıyla bu örgüte karşı mücadele başlattı. İki ay önce kanla, topla, silahla Türk halkına karşı bir savaş içerisine girme cesareti dahi gösterdiler. Aynı yapının gidip de yurt dışında Türkiye adını kullanması ne büyük bir çelişki. Türkiye içerisindeki bu mücadeleyi yapıyoruz. Ancak yurt dışında bu nispette bir mücadele yapılamadı. Onun için devletimiz bununla mücadele etmek ve birinci etapta bu okulların Türk okulu ve Türkiye imajını ortadan kaldırmak için kullandığı Maarif Vakfını kurdu. Maarif Vakfı da hızlı bir şekilde teşkilatlanmasını yaptı. Bu anlamda da Sayın Cumhurbaşkanımızın bir-iki gün önce ifade ettikleri gibi Yunus Emre Enstitüsü, TİKA, YTB, Diyanet yurt dışında teşkilatı olan bütün kuruluşlar otomatik olarak Maarif Vakfının ilgili ülkedeki eğitim faaliyetlerine zemin hazırlamak, destek vermek, katkıda bulunmak konusunda sonuna kadar hazırlar. Biz Yunus Emre Enstitüsü olarak da bulunduğumuz her yerde eğitim konusunda Maarif Vakfına öncülük etmeye, rehberlik etmeye, birlikte çalışmaya, onlar adına iş yapmaya hazırız. Önümüzdeki günlerde birlikte birçok ülkede ön tespitler yapılacak, bunlardan birisi de muhtemelen Makedonya olacaktır."

Üsküp'ün en önemli tarihî miraslarından birinin Üsküp Yunus Emre Enstitüsüne devri hususunda neler söyleyeceksiniz?

"Bu çok önemli bir gelişme. Özellikle Türkiye Cumhuriyeti ve Makedonya hükümetleri arasında varılan mutabakat çerçevesinde -bu tabii birkaç yıldır devam eden bir süreç- nihayet Meclisler onayladı ve bu yürürlüğe girdi. Orada tabii devir konusunda bir süre tahdidin olması bizim arzu etmediğimiz bir şeydi. Yani en azından 50 yıllık bir süre ya da süresiz devrini ümit ediyorduk. Fakat iç hukuka göre Makedonya'da bunun mümkün olmadığı için bu şekilde devri yapıldı. Bizim yurt dışında özellikle tarihî ve kültürel mirasımızı yeniden onaran ve restore eden TİKA ve Vakıflar Genel Müdürlüğü bir heyet göndererek oradaki ilk çalışmaları yaptı. En kısa sürede restorasyonu yapılacak."

Yunus Emre Kültür Merkezi'nin çalışmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz ve sadece Üsküp'le kalmayıp diğer şehirlere de yayılmayla ilgili bize bilgi verebilir misiniz?

"5 yıldır bu talepler sürekli bize geliyor. Biz de hakikaten orada duygusal davranmamak için kendimizi zorluyoruz. Birçok yerde böyle bir talep var Makedonya'da. Ancak bütün dünyada Yunus Emre Enstitüsüne ihtiyaç var. Biz hiç olmazsa Makedonya'da Üsküp'te bu sınırlı personel imkânıyla faaliyetlerimize devam etmeyi, bir anlamda o her ne kadar çok istesek bile başka şehirlerde şu anda stratejik olarak gücümüzü dağıtmamak için açmayacağız. Henüz Hindistan'da değiliz, henüz Pakistan'da değiliz, henüz Arjantin'de değiliz. Bu nedenle Makedonya'da da önümüzdeki bir-iki yıl içerisinde bir açılım düşünmüyoruz. Fakat işbirliği yapıyoruz. Farklı şehirlerde de faaliyetlerimizi sürdürüyoruz.”

“Gelişme Trendimizi Dünyaya Anlatmak”

Yunus Emre Enstitüsünün damga vuracak herhangi bir farklı projeniz ya da hedefiniz var mı?

"Diplomasinin farklı yolları vardır. Bir, uluslararası ilişkilerde normal diplomatlar vasıtasıyla yapılan ve ülkeler arası ilişkileri geliştirmeye matuf bir diplomasi var büyükelçilikler tarafından yürütülen. Bunun dışında kültür diplomasisi var, bilim diplomasisi var hatta ekonomi diplomasisi var. Özellikle geçen hafta ülkenin yatırım yapma düzeyinin haksız yere düşüren karardan sonra hükümetimiz ekonomik açıdan bir diplomasi yürütmeyi öncelikli bir hedef haline dönüştürdü. Son haftalarda üst düzey kararlar alındı. Çünkü Türkiye ekonomisi etrafı ateş çemberi olduğu halde sürekli yükseliyor. Bunu anlatmak bir diplomasi. Bizim önümüzdeki dönem Yunus Emre Enstitüsü olarak bu gelişime trendimizi dünyaya anlatmak. Bizim dergilerimiz vasıtasıyla dünyanın her tarafında bunu belirgin bir şekilde anlatmak ve aktarmak istiyoruz. Birinci büyük stratejik hedefimiz.

"Yunus Emre kuruluşundan itibaren ilk olarak yakın coğrafya dediğimiz ve tarihî bağları olan coğrafyada çalışmaya başladı. İlk merkezini Saraybosna'da açtı. Bir sonraki yıl ise Üsküp'te açtı. İlk etapta Balkanlarda merkezler kurdu. İlk yıllarda Yunus Emre Enstitüsü daha ziyade Balkanlara ağırlık verdi."