Kuzey Makedonya’nın köklü şehirlerinden biri olan Kalkandelen, Osmanlı döneminde inşa edilen birçok tarihi esere ev sahipliği yapmaktadır. Geçmişte eserlerin bir kısmı doğal afetler, bir kısmı ise farklı amaçlar sonucunda yıkılmış olsa da bugün ayakta kalmayı başaran bazı yapıtlar mevcut.

Ülkede elektrik dağıtım şirketi olarak faaliyet gösteren EVN şirketinin elektrik kabloları geçirmek amacıyla yaptığı kazı çalışmaları sonucunda Kalkandelen’in tarihi Tabakhane köprüsüne verilen zarar yöre halkı tarafından büyük tepki topladı. Yapılan girişimler sonucunda ise çalışmalar durduruldu.

Osmanlı Sanatı Uzmanı ve Kültür Bakanlığı Devlet Danışmanı Behicuddin Şehabi, bu konu üzerine gazetemize açıklamalarda bulundu.

Şehapi, zarar ne kadar olursa olsun bu faaliyetin kabul edilemez olduğunu ifade etti. Her ne kadar köprünün dinamiğine zarar gelmiş olmasa da bunun bir sorumsuzluk olduğunu kaydeden Şehapi, Osmanlı eserlerinin bir taşının bile büyük bir manevi değere sahip olduğunu vurguladı.

‘Tabakhane köprüsü, bugünlere ulaşan tek tarihi köprüdür’

Behicuddin Şehapi Tabakhane Köprüsü hakkında, “Kalkandelen’de günümüze kadar ayakta kalabilmiş Osmanlı dönemi eserlerden biri Kalkandelen’in Pena nehri üzerindeki yegane köprü Tabakhane köprüsüdür. Çünkü geçtiğimiz yıllarda özellikle Osmanlıların bu topraklardan ayrılışından sonra 4 köprü varmış. 1933 yılında Alaca Camii yanındaki tek gözlü köprü yıkılmış, ondan sonra 1979 yılında su baskınları esnasında yukarı çarşı Kuklibey Köprüsünü ve yine Kazazlar Köprüsünü yıktırlar. Maalesef su baskınını bahane ederek, büyük bir dikkatsizlik ve kasıtlı olarak yıkıldı. Bugüne kadar ulaşmış tek köprü Tabakhane köprüsüdür. Tabakhane köprüsü kesme taştan yapılmış, tek gözlü bir yapıya sahiptir. Klasik Osmanlı mimarisinin tipik bir örneğidir. Bu köprü 16. yüzyılda inşa edilmiştir. Bu köprü dimdik ayaktadır ve bugün hem halkın hizmetinde hem de hastanenin yanında olması hasebiyle yoğun bir trafiğe maruz bulunmaktadır. Her ne kadar bütün letafetiyle, güzelliğiyle, estetiğiyle ortada olmasına rağmen yine de üzerinde bazı restorasyon ve konzervasyon çalışmalarının yapılması gerekmektedir çünkü yılların getirdiği bir eskimişlik mevcut. Dolayısıyla bunun üzerinde inisiyatifler var, umarız ki yakın zamanda gerçekleşecektir.” dedi.

‘Çalışmalar durduruldu, EVN Kalkandelen halkından özür diledi’

Açıklamasının devamında köprüdeki çalışmalar hakkında da konuşan Osmanlı Sanatı Uzmanı Şehapi, “Biz restorasyon gibi projeleri hayata geçirme düşüncesindeyken maalesef geçtiğimiz günlerde elektrik dağıtımı yapan EVN şirketi Kalkandelen’de Şar Dağı eteklerinden Polog ovasına kadar önemli bir elektrik kablolarını yer altından geçirmek için dere boyunu seçmiş. Böylece köprü kısmında, izin alınmadan, bir tarihi kültürel olması ve kanunun muhafazasında olmasını dikkate alinmadan kazı çalışmaları yapılmış. Kazılar yapılırken, köprünün hem temel strüktürüne hem de o güzelim kefeke taşlarının tahrip olmasına sebebiyet verilmiş. Bu kabul edilemez bir durumdur ve hemen müdahale edildi. Orada yaşayan yöre halkı bizleri aradı ve biz müdahale ettik. Kültür Bakanlığının talimatıyla, Kültürel Mirası Koruma Üst Kurulu müfettişler göndererek, çalışmaları durdurmuştur. EVN şirketine büyük bir ikaz verilmiştir. Eğer çalışmalar durdurulmasaydı belki de daha büyük bir zararlara sebebiyet verilebilirdi. Çünkü bu tek gözlü köprülerin çok önemli bir inşa üslubu var. Köprünün tek gözünün hemen yanında eskiden ‘brazda’ dediğimiz nehir akıntısı şöyle dursun, nehirlerin yanında küçük su akıntıları geçiyormuş ve o akıntı için köprünün sağ tarafında küçük bir göz mevcuttur. Fakat yıllar geçtikçe o göz toprakla örtülmüş. Onlar elektrik kablolarını o geçitten geçirmemişler onun üzerinden taşları kırmışlar, yol üzerindeki parapeti de kırmışlar. Hakikaten hem halkımızda hem yetkili kuruluşlarda hem de özellikle biz uzmanlarda büyük rahatsızlığa sebebiyet verdiler. Hemen kınadık. Durdurulmasına vesile olundu. EVN ikaz edildi. EVN şirketi de bu durum için özür diledi. Onlar tarafından, Ulaştırma ve İletişim Bakanlığından genel izinlerinin bulunduğunu ve Kalkandelen Belediyesine bildirildiği ifade edildi. Çalışmaların bu kadar hassas olacağını ve böyle bir zararın verileceğini tahmin etmediklerini ifade ederek, Kalkandelen halkından özür dilediler.” ifadelerini kullandı.

‘Bu bir sorumsuzluktur, bu tür şeylere izin vermemeliyiz’

Kültürel mirasa zarar verebilecek çalışmaları eleştiren Şehapi, “Bu bir sorumsuzluktur, vurdumduymazlıktır. Özellikle Osmanlı eserleri söz konusu olduğu zaman böyle çalışmaların yapılmasına izin vermemeliyiz. Çünkü Kalkandelen’de bu eserlerin sayısı az ve her biri bizim için çok önemlidir. Köprünün yıkılacağına dair çıkan bazı haberler gerçek değildir, sadece köprünün sağ tarafındaki bir bölümünde taşlar çıkarılmış ve köprünün strüktürü ve estetiği tamamıyla zarar görmüştür. Onarılabilir bir durumdur. Bu olay inşallah köprünün restorasyon ve konzervasyon çalışmalarının hızlandırılmasına vesile olacaktır.” dedi.

Kültür Bakanlığı Devlet Danışmanı Behicuddin Şehapi ayrıca, Kültür Bakanlığı olarak, sadece taşlar ve diğer öğelerin onarılması değil, 2021 yılında köprünün ışıklandırılması ve çevre düzenlemesinin yapılmasını öngören bir proje hedeflediklerini duyurdu.