Sırbistan’daki Boşnak nüfusun yoğun olarak yaşadığı Sancak Bölgesi şehirlerinden Syenitsa’da 1870 yılında yaptırıldığı bilinen Valide Sultan Camii, Sırbistan’da ayakta kalan tek selatin camisi olması sebebiyle büyük önem taşıyor. Mimari açıdan da değerli olan ve 1989 yılında kültürel anıt olarak kabul edilen caminin yaşadığı yapısal sorunların çözülmesi ve caminin orijinal görüntüsüne kavuşturulması için bu yıl içinde başlatılan restorasyon çalışmaları devam ediyor.

Balkanlardaki Osmanlı mirasını korumak ve yaşatmak maksadı ile ecdad yadigarı eserin restorasyon projeleri TİKA tarafından gerçekleştiriliyor.

Yurtdışındaki ortak kültürel mirasın onarım ve yenilenmesi çalışmaları kapsamında TİKA’nın yürüttüğü prestijli projeler arasında, hem bölgedeki ortak kültürel mirasın nadide örneklerinden birisi, hem de Syenitsa şehrinin sembolü olan Valide Sultan Camii de yer alıyor. Sultan ailesi tarafından yaptırılmış ve Sırbistan’da günümüze kadar ayakta kalabilmiş tek eser olan Valide Sultan Camii kubbe üst örtüsündeki kurşun kaplamalar, I. Dünya Savaşı sırasında 1917 yılında sökülerek eritilmiş ve caminin kubbesi sonradan bakır ile kaplanmıştı.

Cami avlusunda bulunan şadırvanın; II. Dünya Savaşı 1944 yılında şehrin bombalanması esnasında isabet eden bir bomba ile yıkıldığı; bu sırada yapının da ciddi hasar aldığı biliniyor. Camiye yapılan müdahaleler kapsamında 1970 yılında ise caminin dış cepheleri yenilenerek tamamen sıva ile kaplandı. Etrafı duvarla çevrelenmiş geniş bir avlu içerisinde bulunan caminin kubbeleri de geçen süre zarfından ciddi bozulmalar yaşamış, camide oluşan yapısal problemler yapının kendisi için sorun oluşturmaya başlamıştı. Başlatılan restorasyon çalışması ile caminin cephelerini kaplayan sıva sökülerek orijinal taş duvarlar ortaya çıkarılırken, caminin dış cephesi eski görüntüsüne kavuşturuldu. Ayrıca çürüyen kubbeler tamamen sökülerek ahşap konstrüksiyonu yeniden inşa edildikten sonra, orijinal haline uygun olarak kubbe üst örtüsü kurşun kaplama ile tamamlanacak.

Restorasyon projesi kapsamında cami avlusunda yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan orijinal yer döşemesi korunacak ve cephelerde hasarlı veya eksik olan taşların restorasyon ilkelerine uygun olarak onarımı yapılacak. Statik olarak güçlendirilecek olan Caminin hariminde ve cami genelinde bulunan tüm ahşapların onarımı yapılarak, caminin uzun yıllar yaşamasına imkân verilecek.

Gerçekleştirilen projeler ile hem geçmiş ile geleceği hem de bölge insanı ile ülkemiz arasında tarihsel kültürel bağları aktaran bir köprü olan ata yadigârı eserlerin ayağa kaldırılması hedefleniyor.

Gelecek yıl tamamlanması planlanan restorasyon projesi sonrasında Valide Sultan Camii, eski ihtişamı ve güzelliği ile hizmet vermeye başlayacak. Proje ile hem ortak kültürel mirasımıza ait bu önemli eser korunarak gelecek nesillere sağlıklı bir şekilde aktarılacak, hem de Osmanlı döneminde önemli bir geçiş noktası olan Syenitsa’nın kültürel turizm potansiyelinin gelişimine büyük katkı sağlanacak.