Kuzey Makedonya Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanı Gönül Bayraktar, gazetemize verdiği röportajda göreve geldiğinden bugüne kadar bakanlık olarak sosyal hizmet anlamında yapılan çalışmalardan, Türklerin durumu ve sorunlarına kadar birçok konuda açıklamalarda bulundu.

- Bu Bakanlıkta Türklerin temsil edilmesinin öneminde ve göreve geldiğiniz günden bu yana yürüttüğünüz çalışmalar hakkında bilgi verir misiniz?

“Biz 2018 yılında bu hükümet koalisyonuna katıldık. Anlaşmalarımızdan biri Çalıma ve Sosyal Politikalar Bakan Yardımcısı göreviydi. Bize birçok görev teklif edildi fakat halkımızın en çok hizmete ihtiyaç duyduğu bir alan olduğu için bu göreve talip olduk. Bu bakanlık tabiri caizse 7’den 77’e kadar hizmet vermektedir. Yani anaokulu eğitiminden emekliliğe kadar geniş bir kitleyi kapsamaktadır. İş denetimi, stratejik planlama, istihdam politikası, iş güvenliği ve sağlık, emekliler ve sağlık sigortası, insanlar arası eşit haklar, sosyal koruma ve hizmetleri geliştirme gibi sektörlerle koordinasyon içinde aynı öyle yerel düzeyde sosyal koruma ve çocuk koruma alanlarında birçok çalışma gerçekleştirdik. Bir buçuk yıla aşkın bir süre bu görevdeyim. Yaptığımız çalışmalarda ağırlıklı olarak halkımızdan gelen taleplere cevap veriyoruz. Özellikle Türklerin yaşadığı bölgelerde anaokulu olmadığı için orada her türlü yardım sağlıyoruz. Bazı evrak konusunda da vatandaşlarımıza her türlü yardımı sunuyoruz. Kısacası halkımızın talepleri ve ihtiyaçlarını en kısa zamanda gidermeyi çalışıyoruz. Göreve geldiğimde sadece bir sekreter vardı. Şu anda kabinemde iki tane danışman arkadaşımız var. Yeni bir arkadaşımız farklı bir sektörde iş sahibi oldu. Birkaç tane arkadaşımız da bu bakanlıkta terfi aldı. Bu bakanlıkta düne kadar belki iki kişi vardı ama şu anda Türklerin sayısı artmıştır. Aynı öyle özellikle Türklerin yaşadığı bölgelerdeki sosyal çalışma merkezlerinde uzman kadro olarak da Türklere istihdam sağlanmasına çaba gösteriyoruz.”

-Geçtiğimiz yıl bakanlık olarak birçok reform üzerinde çalıştınız, bu reformlar hakkında neler söyleyebilirsiniz?

“Geçen yıl çok yoğun çalışmalar vardı. Sosyal reformlar olarak adlandırdığımız birçok değişim oldu. Üç tane yasa paket olarak 17 Mayıs 2019 tarihinde kabul edildi. Bu kanunlar Sosyal Koruma, Çocuk Koruma ve Yaşlılar Sosyal Güvenlik yasaları olarak yürürlüğe girdi. Günümüze kadar bu kanunlar uygulanmaktadır. Bu reformların amacı doğrudan çocuk yoksulluğunu azaltmak, engelli haklarını teşvik etmek ve ilk kez yaşlılara yönelik bir sosyal güvenlik yasası getirildi. Sadece yoksullar için değil asgari düzeyde yeterli gelir uygulaması getirildi. Örneğin bir ailede sadece bir iki kişiye değil, çocuklar da dahil edilmektedir. Aynı zamanda çocuk eğitim ödeneği ve çocuk ödeneği var. Bu rakam düne kadar yaklaşık 4 bin denarken bugün 11 bin 12 bin denara kadar ulaşmıştır. Reformlarla birlikte bu yardım üç katına çıktı.”

- Bakanlık olarak gerçekleştirdiğiniz bu reformların uygulayabildiniz mi ve nasıl bir sonuç elde edildi?

“Bu reformlar başarıyla uygulanıyor. Çünkü bazen ödeneğe bakılıyor fakat diğer yandan hizmet alanı ve hizmet anlayışı çok genişledi. Mesela sosyal reformlarda düne kadar 3 bin 200 çocuk yardım alıyordu fakat reformlarla birlikte bu rakam 73 bin 500’e kadar ulaştı. Düne kadar eğitim desteği konusunda sadece lise öğrencilerine destek veriliyordu şimdi ilkokul öğrencileri de dahil edildi. Bu yardımdan 3 bin 800 kişi yararlanıyordu, reformların ardından bu rakam 68 bin 316’ya arttı. Öte yandan hiçbir iş tecrübesi olmayan 15 sene Makedonya vatandaşı olan ve hiçbir geliri olmayan 65 yaş üstü vatandaşlara 6 bin denarlık bir emekli maaş verilecektir. Kış aylarında ise bu maaşlara biner denar ek olarak ödenmektedir.”

- Geçen yıl Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirmiştiniz. Bakanlık olarak Türkiye ile işbirliğiniz ne durumdadır?

“Geçtiğimiz yıl Eğitim ve Bilim Bakanlığı Müsteşarı Enver Bey ile Türkiye’ye ziyaret gerçekleştirdik. Orada Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığında görüşmelerimiz oldu. Özellikle Türkiye ile emeklilik konusunda görüşmeler gerçekleştirdik. Bilindiği üzere burada çalışmış fakat şuanda Türkiye’de yaşayan vatandaşlarımız var. Bu vatandaşlarımızın haklarına sahip olmaları için bir çalışma yürütüyoruz. Geçen yıl yine bir programda bulunduk, eğitim alanından geldiğim için biraz bu konulara da önem veriyoruz. Daha önce başlatılan kardeş okul projesini anaokulu düzeyinde de yapmak istedik. Kadıköy Belediyesi ile temaslarda bulunduk ve oradaki iki anaokulunu ziyaret ettik. Amacımız bu anaokullarını ülkemizdeki anaokullarıyla kardeş yapmak. Hedefimiz Türkiye’deki anaokullarının çalışma zihniyetini ve tecrübesini buraya aktarmak. Bunun yanı sıra Yeşil Ay ile bir işbirliğimiz var. İki kez oradaki alkol, madde, tütün ve teknoloji bağımlılığıyla ilgili kongrelere katıldık. Bunların nasıl önleyeceğimize dair yol haritası çizdik. Burada TİKA’mız var. Göreve geldiğim 2018 yılında TİKA Üsküp Koordinatörlüğü ile bir projeyi hayata geçirdik. Banya Bansko’da engelli kişilerin ulaşımı için bir araç temin edildi TİKA tarafından.”

- Yapılan bu reformlar sonucunda getirilen yeni uygulamalardan Türkler ne kadar faydalandı?

“Hangi vatandaşın bu sosyal uygulamalardan ne kadar faydalandığı yönünde gelen istatistiklerde milli mensubiyet yer almıyor, sadece sayı olarak elimize bilgiler geliyor. Fakat saha çalışmalarımızda edindiğimiz bilgilere göre Türklerin de diğer milletlerin de bu fırsatlardan yararlandığını söyleyebilirim. Bu sayı günden güne de artmaktadır. Aynı zamanda bunu da geçemeyeceğim, ilk defa 2018’de anaokullarında çalışan personelin maaşına %16’lık ve Eylül ayında da %5 oranda toplamda %21 oranında zam yapıldı. Sosyal merkezlerinde çalışanların maaşlarına da %26 zam yapıldı.”

- Göreviniz süresince çok sayıda anaokulu ziyaret ettiniz. Özellikle Türklerin yaşadığı bölgelerde ne gibi sorunlar tespit ettiniz?

“Bizim amaçlarımızdan biri de milletimizin yaşadığı bölgeleri ziyaret edip, sıkıntılarını tespit etmektir. Tabii Makedonya çapında bakıldığında anaokullarından başlayarak ya da erken çocuk geliştirme merkezi özellikle kırsal kesimlerde bazen şartlar oluşturulamayabilir. Fakat bizim tespitlerimiz buna ihtiyaç olduğu yönünde. Talepler artıyor fakat kapasiteler kısıtlı. Geçen yıl Dünya Bankası ile 5 milyon dolarlık 5 yıl sürecek olan bir proje başlatıldı. Bu projenin amacı anaokullarının sayılarını arttırmak ve sosyal yardıma muhtaç ailelerin bu anaokullarından ücretsiz olarak faydalanmalarını sağlamaktır. Bunu ilk defa yerel düzeye aktardık. Çünkü eskiden belediye ile hiçbir işbirliği yoktu, şimdi belediyeleri de devreye dahil ettik. Üsküp’te iki anaokulunda Türkçe eğitim var. Diğer bölgelerde ise Gostivar’da iki dilde eğitim veren bir anaokulu var. Önümüzdeki dönemde Türkçe sınıfı Banisa’da açılacak. Vrapçişte’de Türkçe anaokulu var, yeni açıldı. Ohri, Struga, Kırçova bölgesinde de Türkçe eğitim var. Merkez Jupa bölgesinde ise erken geliştirme merkezi mevcut. Orada ilerleyen dönemde çocuk sayısı artarsa orada da anaokulu açılabilir. Öte yandan şunu da ifade etmek istiyorum, geçen yıl Türkiye’de Antalya’da bir kongreye katıldığım sırada mola evleri diye bir yer dikkatimi çekti. Molla evleri engelli bir ailenin çocuğu orada 3-4 saatlik hem eğitim hem bakım amaçlı bir uygulama. İnşallah bu projeyi ülkemizde de hayata geçirebiliriz ileride.”

- Ülkemizdeki engelli hakları ne durumda?

“Engellilerle ilgili sosyal koruma kanunu, engelliler için istihdam kanunu, engelliler kanunu, işaret dilini kullanma kanunu, engelli veri tabanı kanunu gibi kanunlar getirdik. Öte yandan ödeneklerini arttırdık. Mesela zihinsel engelli veya ciddi fiziksel engelli kişilere 7 bin 204 denar değerinde bir yardım söz konusu. İşitme engelli kişilere 4 bin 117 denarlık destek sağlandı. Ayrıca bakım asistanlarına 8 bin denarlık kalıcı ödenek de sağlandı, bu kendi ailesinden biri olabilir ya da dışardan bir kişi olabilir. Uygulamada tabii ki zorlanıyoruz. Diğer bir amacımız da kapasitemizi geliştirmektir. Ama inanıyoruz ki yaptığımız çalışmalar neticesinde bir sistem oluşturulacak ve bu hizmetler kesintisiz uygulanacaktır.”

- Bakanlık olarak aile içi şiddet konusunda çalışmalarınız var mı, bu tür şiddette maruz kalanlar ne yapmalı?

“Bu konuda yeni bir yasa tasarısı Meclise gönderildi. Bu sadece aile içi şiddeti değil daha kapsamlı bir kanun hazırlanmıştır. Sosyal hizmet merkezlerimiz var her bölgede. Aile içi şiddete maruz kalan vatandaşlarımız ilk yapmaları gereken polise başvurmak. Polisten sonra en yakın sosyal hizmet merkezlerine başvurarak oradaki uzman kadrolar hemen olay yerine gider. Mağdurların korunması için ayrı merkezlerimiz var. Oradaki merkezlerde her türlü yardım ve koruma hizmeti verilir. Psikolojik tedavi yapılır. Çocuklara eğitim desteği verilir. Yeni uygulamayla bu sıkıntılar giderilinceye kadar sürekli takipte olunacak. Öte yandan şiddeti yapan kişiler de yeni kanunla ağır cezalarla cezalandırılacaktır.”

- Yeni bir uygulama olan 3 bin denarlık gençlik desteği ile ilgili bilgi verir misiniz?

“Bugün maalesef zanaat işçileri bulmak zorlaştı. Bunların birçoğunun yurt dışına göç ettiğini de söyleyebiliriz. Gençlerde de zanaata olan ilgi kayboldu, herkes bir diploma peşinde. Bu teşvik olarak yapıldı. Zanaat okullarında, üretim bölümlerinden mezun ola bu gençlerimiz lise eğitimini tamamlar tamamlamaz işe başlayan gençlerimize maaşları yanı sıra 3 bin denar teşvik verilmektedir. Amacımız gençlerimizi burada tutmak ve kaliteli bir şekilde eğitmek.”

- Asgari maaşın 14 bin 500 denara çıkarılması konusunda neler söyleyeceksiniz?

“Asgari maaşın arttırılmasında özellikle muhalefet tarafından nasıl uygulanacağı, özel sektörün bu durumu kaldırıp kaldıramayacağı hususunda bazı eleştiriler yapıldı. Çalışma ve Sosyal Bakanlığı olarak herhangi bir değişmeler yapıldığında Ekonomik-Sosyal Danıştayı var. Bu Danıştay’da sendikalar, işverenler, iş dünyası temsilcileri, bakanlık olarak biz, Eğitim Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı kabinesi yer almaktadır. Bu kanunlar tartışılarak ve en önemlisi Danıştay’ın görüşü alınarak hükümete verilir ve Meclisin onayıyla yürürlüğe girer. 2017 yılından bu yana asgari ücrette 2 bin 500 denarlık bir artış yapıldı ve yaklaşık 90 bin vatandaşımız bu maaşı almaktadır.”

- Emeklilik yasasındaki yenilikleri okuyucularımızla paylaşabilir misiniz?

“15 yıl çalışma süresi olmayan kişilerin 65 yaş doldurduğunda emekli maaşa bağlanması konusunda bir yasa yürürlüğe girdi. 15 yılı birkaç ay ya da birkaç yıl eksikle dolduramayan vatandaşların, kendileri her ay sigortalarını ödeyerek bu süreyi doldurarak emekli maaşına bağlanabilir. Emekli Fonu’nun istatistiklerine göre bu 15 yıl çalışma süresini dolduramayan yaklaşık 60 bin kişi var. Her ay bin 400 denar ödeyerek eksikliğini tamamlayabilir, 65 yaşını doldurunca da emekliye ayrılabilir.

- Uzun yıllar bu işin içindesiniz, size göre Türklerin en önemli sorunları neler ve bu sorunların çözümü için neler yapılmalıdır?

“Ülkede yaşayan Türklerin özellikle kırsal kesimlerde altyapı sorunları mevcut. Kanalizasyon sıkıntıları, su sıkıntıları var. Eğitimde özellikle Doğu Makedonya’da yeterli sayıda öğrenci yok, yeterli sayıda öğrencinin olduğu bazı yerlerde de bu sefer öğretmen kadrosu bulamıyoruz maalesef. Bazı bölgelerde karma eğitim yapılmaktadır. İş bulma sıkıntısı konusunda da şunu söyleyebilirim, açılan ilanlara acaba ne kadar kadromuz mevcut? En büyük eksikliğimiz koordinasyon eksikliği. Yerel çaptan başlamak üzere herkes görevini yaparsa, sivil toplum kuruluşlarının kendi görevleri var, Türk partilerinin kendi görevleri var, hep beraber bir çalıştay yapılırsa, bu sıkıntılar kağıda dökülebilir ve öncelikler tespit edilerek çözüm sürecini başlatabiliriz. Türklerin çok sayıda sıkıntısı var fakat dediğim gibi en önemlisi altyapı. Acı bir gerçek de gençlerimizin Avrupa’ya göç etmesi. Amacımız onlara burada daha iyi şartlar oluşturmak. Fakat parti, STK gibi farklılıkları göz etmeden Türkler olarak bunu koordineli bir şekilde hep beraber bu sıkıntıların üstesinden gelmek için bir plan program yapmalıyız. İnanıyorum ki ileride artık kibirler, gururları bir kenara bırakıp hep beraber milletimize hizmet ederiz."