Makedonya Cumhuriyeti bağımsızlığını kazandıktan hemen sonra, 1991 yılında Makedonya Meclisi tarafından, Devletin temel kanunu olan Anayasa getirildi. 134 Maddeden oluşan Anayasa’ya, 1991 yılından bu yana toplam 31 değiştirge ilave edildi. 2001 yılında Makedonya’da meydana gelen iç savaş sebebiyle, bu durumdan çıkış kapısı olarak Ohri Çerçevesi Anlaşması imzalandı. Bu Anlaşma ile birlikte bu zamanda Makedonya Anayasasında büyük değişmeler gerçekleşti yani Anayasanın 4/1 değişmeye uğradı. Hukuk tarihine bakılırsa, Anayasa bazı devletlerde çok sık değiştirilerek istenilen noktaya gelinmiştir. Bazı devletler uzun zaman hatta asırlarca kendi Anayasalarını değiştirmemişler. Mukayeseli anayasaları kıyaslarsak şu tablo ortaya çıkmaktadır: Realiteli anayasalar, bu Anayasalar toplumun realitelerini-gerçeklerini yansıtmaktadır. Fiktif anayasalar, bu Anayasalar toplumun gerçeklerini yansıtmayan Anayasalar sayılmakta. Süslü (dekoratif) anayasalar bilinçli bir şekilde toplumun gerçeklerini süsleyerek, gerçek olmayanları,  gerçek olarak yansıtmaya uğraşan Anayasa türüdür. Açıkçası Makedonya’da şu andaki Anayasayı Realiteden uzak bir Anayasa olarak niteleyebiliriz. Onun içindir ki dünyada demokratik yapıya sahip olan devletler Anayasalarını yaparken Real-Programlı Anayasaları tercih ederler. Ondan sonra ister istemez doğruluk, adalet insanlık hak ve hürriyetleri zaten yolunu bulur. Kanunlar ancak ve ancak toplumda ki ilişkileri yasallaştırarak devlet otoritesini ortaya koyarak insanlığın iyiliği, refahı ve huzuru için vardır. Bu doğrultuda bazı devletler bu gelişmeleri çok önceden öngörerek Anayasalarını bu doğrultuda hazırlamışlar. Maalesef devletimiz toplumda ki gerçekleri saklayarak ve süsleyerek kamuoyuna ve dünyaya objektif haliyle göstereceği yerinde, gerçek olmadığı bir şekilde göstermeye uğraştılar, bu yüzden de zaten adalette büyük sıkıntılar var.

Bilindiği üzere son zamanlarda Makedonya gündemi yapılacak olan Anayasa değişikliği üzerinde bir hayli yoğunlaşmış durumda. Hukuki açıdan bakılır ise, elbette yapılacak olan değiştirmelerin, daha doğrusu teklif edilen değiştirgelerin, bazılarının ihtiyaç ve zorunlu olduğunu, bazılarının ise Anayasada yer almaması gerektiğini söylemek yanlış olmaz. Ancak sunulan değiştirgeler yeterlimi sorusu bence hala sorulmalı ve birçok değiştirge daha yapılmalıdır. Sunulan değiştirgeler içerisinde, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı, Merkez Bankasının isim değişikliği, HSYK'nın yeniden yapılanması, aile tanımının yeniden tanımlanması, Devlet Malı denedim kurulunun yapılanması, hükümetin maliye politikası ile yetkileri gibi teklifler var.

Teklif edilen Anayasa değişikliklerini bazı çevreler demokratik görseler de bu bazılarına böyle değil. Sanırım yeni nesil 10-15 yıl sonra, demokratik bulduğumuz bu teklifleri yeniden değiştirmeye kalkacaklar. Bence sorun şuradan kaynaklanmaktadır: Birincisi, bu Anayasa değiştirgeleri hazırlanırken Uluslararası hukuk alanında gelinen noktayı göz önüne almamışlar. İkincisi yine bir millet diğer milletlere bu kadar, şu kadar hak veririm gibi gözüküyor. Fakat şunu hatırlamaları lazım ki, haklar doğuştan kazanılır. Bu prensipler İnsan hakları beyannamesinde tamamıyla yer almaktadır. Hazırlanan taslaklar,  Makedonya’nın değişik çevrelerinde yeterince destek görmezken, Avrupa Konseyi ve bilhassa Venedik komisyonu tarafından yeterinde olumlu bir not alamadı. Bu sebeple Hükümet birinci taslak üzerinde yeniden değiştirgeler yapıp daha somut ve objektif bir açıdan yaklaşım göstermiştir.

Birazda özeleştiri yapmak gerekecek.  Elbette daha demokratik bir Makedonya için yeni Anayasa mecburiyeti var. Ancak yapılan bu teklifler ile sıkıntıların aşılacağı konusunda halk tabanında hala bir kesin düşünce yok.  Ancak yapılan bu değiştirgeler, teklif edilen yeni maddeler v.b, bunların Türklere getirdikleri, götürdükleri nelerdir sorusu hepimizin birbirimize sormamız gerektiği bir sorudur. Acaba Makedonya Türk varlığı olarak bu süreçte ne kadar aktif rol alabildik. Başka milletlere baktığımızda, yapılan teklifleri, sunular görüşleri ve dile getirilen istekleri çok rahatça görebiliriz. Bizden sayıca az olan milletler bile, Anayasa değişikliği adında Platformlar kurarken, bunun hakkında kitapçılar yayınlarken, 100 Bini aşın bir nüfusa sahip olan Türk varlığı bu konuda ne kadar yol alabildi, ne kadar koordineli bir şekilde çalışabildi.

Acaba yapılacak olan değiştirgeler ile Türkler bunlardan ne kadar faydalanabilecek. Ohri Çerçeve Anlaşması ile Makedonya Anayasasında kendine yer bulan %20 oranı, ister temsilde ister resmi dillerin kullanımında, kuralının değiştirilmesi yanı bu %20 oranının düşürülmesi teklifini yapmak ve uluslararası standartlarda olması teklifinde bulunmak bence buradaki Türk varlığına büyük kazanç getirecektir. Aynı şekilde yapılacak olan değiştirgelerde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkı tanınmakta. Şu anda Makedonya Türkleri olarak hepimizin bilgisi dahilinde, Hakça temsil ilkesinin uygulanma eksikliği, eğitim alanında var olan sıkıntılar ve  çoğunlukta olmayan topluluklara ait anayasal  hakların  sıkıntıları gibi bir çok sorun göz önüne çarpmakta. Acaba yeni değiştirgeler ile, bu sıkıntılarımızı bireysel başvuru ile Anayasa Mahkemesinde çözüme kavuşturabilir miyiz.

Getirilecek değiştirgelerin daha demokratik bir Makedonya ve organize olmuş bir Türk varlığına vesile olması umutlarını taşımaktayım.