Orhun'dan Tuna'ya Türkler

İzzet İbrahimsoylu

---

Türk Günü’nde (Osmanlı Döneminde) Makedonya’nın birçok yerine Yörükler konduruldu. Yörüklerin çoğu Karamanoğulları Beyliği ve Oğuzların Avşar Boyundan gelmiş olsalar da içlerinde öbür Türk Beyliklerinden ve Oğuz Boylarından gelen Yörükler de vardı. Türk Günü’nde Yörükler, Makedonya’nın bazı yerlerine yoğun bir biçimde kondurulurken, bazı yerlerine ise azlık olarak konduruldular. Yörükler, Makedonya’nın kimi yerlerinde sürekli - kesintisiz olarak uzun bir süre yaşarken (günümüze kadar), kimi yerlerinde ise az bir zaman kalarak, kısa bir süre yaşadılar. Daha soñra yerlerini değiştirerek başka yerlere göçtüler.

Türk Günü’nde Makedonya’nın bazı yerlerinde, Yörüklerin kondurulduğu yerlerde Yörüklükler oluşurken, bazı yerlerinde ise Yörükler kondurulmuş olsa dahi, Yörüklükler oluşmadı. Yörüklerin, Makedonya’nın kimi yerlerine az bir nüfusla konmaları ve zaman olarak o yerlerde kısa bir zaman kalmaları, o yerlerde Yörüklükler’in oluşmasına imkân vermedi, sağlamadı. Yörüklerin çok - yoğun ve sürekli - kesintisiz olarak yaşadıkları yerlerde ise daha Türk Günü’nde “Yörüklerin yaşadığı yer” añlamında olan Yörüklükler oluştu. Bu Yörüklük ya da Yörüklükler bugünkü Makedonya Cumhuriyeti’nin “doğu ve güneydoğusu” bölgelerinde oluşarak, varlıkları günümüze kadar devam ederek geldi.

*****

Türk Günü ve sonrasında, Balkanlı coğrafyacı ve tarihçilerin bir kısmı “Makedonya’nın doğu ve güneydoğusunu” yani, “Doğu Makedonya” denen bölgeyi “Makedonya Yörüklüğü” olarak gösterdiler. Çünkü bu bölgeye Türk Günü’nde çok sayıda Yörük Tâife ve Cemâati konduruldu ve bu Yörükler o bölgede günümüze kadar varlıklarını sürdürdüler. Yörüklerin çok - yoğun ve sürekli - kesintisiz bir biçimde Türk Günü’nden (1371’den) günümüze kadar “Makedonya’nın doğu ve güneydoğusunda” yani, “Doğu Makedonya”da var olmaları, o bölgenin “Makedonya Yörüklüğü” olmasını; bu adı almasını sağlamıştır.

*****

Makedonya Yörüklüğü’nün (Makedonya’nın doğu ve güneydoğusunun) sınırını Hırvat tarihçi Ćiro Truhelka şu şekilde çizerek belirlemiştir:

“Vardar Irmağı’nın sol yanı, Bransa (Bregalnitsa) Irmağının doğu yanı ve Manastır Bölgesinin doğu yanı…”

Ćiro Truhelka’nın belirlediği sınırlar, Makedonya Yörüklüğü’nün sınırlarıdır. Bu ilkin Yörükler añlamına gelirken, sonra Yörüklerin yaşadığı yer anlamına gelmiştir. Bu sınırların içine şehir olarak; Köprülü, İştip, Demir Kapı, Radoviş, Usturumca, Valandova  vb. şehirler, bölge olarak; Ovçabolu ovası, Tikveş bölgesi, Boymiya bölgesi vb. bölgeler, dağ olarak; Konçe Dağı, Aktaş (Plaçkovitsa) Dağı, Ograjden Dağı, Beleş Dağı, Plavuş Dağı vb. girmektedir. Kısacası Köprülü’den Doyran’a, Koçana’dan Tikveş’e kadar olan alan ve bu coğrafya “Makedonya Yörüklüğü”dür.

*****

“Makedonya Yörüklüğü” içerisinde küçük, özel Yörüklükler de vardır. Türk Günü’nde Yörüklerin Anadolu’nun ayrı yerlerinden gelmiş olmaları, ayrı Yörük Tâife ve Cemâatten olmaları, ayrı dağda ya da ovada yaşamaları, az ve çok olmaları, Balkan Savaşları’ndan soñra yaşanan göç, kendi aralarındaki ağız, giyim vb. gibi farklılıklardan dolayı bu bütünlüğün (Makedonya Yörüklüğü’nün) içinde, özel olarak vurgulanan ve belirtilen ayrı, küçük “Özel/Parça Yörüklükler” de vardır. Bu Yörüklükler, Makedonya Yörüklüğü’nün içerisinde küçük ve özel/parça Yörüklükler’dir; bunların özel adları da bulunmaktadır. Bu özel/parça Yörüklükler şunlardır:

Ovçabolu Yörüklüğü

Kızılalma-Karaman Yörüklüğü

Saruhan-Sındırgı Yörüklüğü

Ograjden Yörüklüğü

Beleş Yörüklüğü

Tikveş Yörüklüğü

Konçe Yörüklüğü vb.

*****

Günümüzde “Makedonya Yörüklüğü”nden (Makedonya’nın doğu ve güneydoğusundan), Makedonya Türkleri, özellikle Makedonya’nın batısında yaşayan Türkler ve Makedonyalı Türk yazar (buna bazen Türkiyeli yazarlar da dâhil oluyor) gazeteci, siyasetçi, bürokrat, akademisyen “Doğu Makedonya” olarak bahsediyorlar. Kimileyin bu yanlışa Makedonya Yörüklüğü’nde yaşayan Türkler de düşüyorlar. Onlar da başkalarından duydukları şekilde, kendi bölgelerinden “Doğu Makedonya” olarak bahsediyorlar.

“Makedonya Yörüklüğü”nü, “Doğu Makedonya” olarak adlandırmak kolay, basit, hoş gibi görünse de bu adlandırma; coğrafi, tarihi, bilimsel, Yörüklerin varlığı vb. açıdan eksik, dar ve yanlıştır. Bu adlandırma:

Kuru, yavan ve basit bir adlandırmadır.

Sadece “coğrafi” bir tanımdır.

Makedonya’nın güneydoğusunda yaşayan Yörükleri ve Yörüklükleri kapsamamaktadır.

Yörükler, Yörüklerin tarihi, Yörüklerin varlığı, Yörüklere ait olan her şeyi inkâr ediliyor. Eñ önemli “Yörük” ve “Yörüklük” adları inkâr ediliyor. Yörükler, Türk’ün özüdür; onların inançları, töresi, giyimi, ağzı; her şeyi Türk’ün özüdür. Yörükleri ve onların değerlerini inkâr etmek demek; doğrudan Türk’ü inkâr etmek demektir. Bunu da ne yazık ki, sözde okumuş, özde bilinçsiz Makedonya Türkleri yapıyor. Yani Türk, Türk’ün özünü inkâr ediyor.

Bugün Makedonya Türklerinin yarısına yakını Makedonya Yörüklüğü’nde yaşıyor ve bunların çoğunu Yörükler oluşturuyor. Daha az bir kısmını Çıtak Türkleri, ovada ve şehirde yaşayan Türkler oluşturmaktadır.

Makedonya’da Türk denirken, ilk öñce Yörükler dikkate alınmalıdır. Çünkü Makedonya’da Türk varlığını, Türk dilini, Türk Töresini, Türk kültürünü onlar canlı bir şekilde yaşatıyorlar.

Bazı kişiler “Doğu Makedonya” tabirini, bu bölgede yaşayan Yörükleri ötekileştirmek, aşağılamak ve dışlamak için de kullanmaktadırlar.

“Makedonya Yörüklüğü”ndeki Yörükler ve diğer Türklerden bahsedilirken, o bölgenin coğrafyası, tarihi, kültürü, dini, dili ile uyumlu olması, bütünlük arz etmesi ve bilimsel olarak da “Makedonya Yörüklüğü” denmesi en doğru tercihtir. Bu, Yörükler için çok büyük bir önem arz etmektedir. Ayrıca, “Makedonya Yörüklüğü”nün içindeki küçük, özel/parça Yörüklükler ve o bölgeler belirtilmek istenirse onlara da özel adları ile hitap edilmelidir. Örneğin, İştip-Radoviş arasında, Aktaş (Plaçkovitsa) Dağı’nın güney, güneybatı ve batı eteklerindeki Yörüklük’ün özel adı: “Kızılalma-Karaman Yörüklüğü”; Köprülü-İştip arısında, Ovçabolu ovasındaki Yörüklük’ün özel adı: “Ovçabolu-Mustafa ovası Yörüklüğü”; Radoviş’in güneydoğu, kuzey, kuzeydoğusu ve Aktaş Dağı’nın güney eteklerindeki Yörüklük’ün özel adı: “Saruhan-Sındırgı Yörüklüğü”; Usturumca’nın kuzeydoğu, kuzey, kuzeybatısında ve Ograjden Dağı’nın güney eteklerindeki Yörüklük’ün özel adı: “Ograjden Yörüklüğü”; Belşe Dağı’nın eteklerindeki Yörüklük’ün özel adı: “Beleş Yörüklüğü” vb…

Makedonya Yörüklüğü içinde ayrıca, bu bölgeler belirlenmek ve vurgulanmak istenirse bunlardan, örneğin; Ograjden Yörklüğü, Ovçabolu Yörüklüğü, Beleş Yörüklüğü şeklinde ayrı ayrı bahsedilmelidir.

*****

“Makedonya Yörüklüğü” demekle; Yörüklerin adı, tarihi, coğrafyası; soyu, dili, kültürü, töresi, inancı taplanmış (kabul edilmiş) olur…

“Doğu Makedonya” demekle; sadece “coğrafi” bir bölge ifâde edilmiş olup, Yörüklere ve Yörüklüklere dâir her şey yok sayılmış olur…