Kızılalma-Karaman Yörükleri’nde Yanaşıklık
Makedonya Kızılalma-Karaman Yörük takviminde eñ önemli gün “Kırklar” günüdür. Bu güne, “Kırklar” denmesinin nedeni, Hıdırellez’e (6 Mayıs) 40 gün kalmasından ötürüdür. Kırklar günü, yılın başlangıcı, yeşilliğin başlangıcı; yeniden dirilişin adıdır. Kırklar’dan soñra gün olarak Kasım ve Hıdırellez’in önemi çok büyüktür. Kasım ile Hıdırellez, Kırklar’dan soñra yılın eñ önemli iki günüdür. Kış, Kasımla; yaz, Hıdırellez’le başlar. Öbür zaman dilimleri, Kasım ile Hıdırellez arasında bölünür ve belirlenir.
8 Kasım gününe, Makedonya Kızılalma-Karaman Yörükleri yalñızca “Kasım” der. Bu 8 Kasım gününe denk gelir. Kasım, Makedonya Kızılalma-Karaman Yörüklerinde yazın bitiş, soñ günü; kışın başlangıç, ilk günü sayılır. Hatta Yörük kocaların (yaşlıların) anlattığı anlatılara (hikaye/masal) göre, “koyun ile manda ‘Kasım Günü’ nün yaza mı, kışa mı sayılacağı konusunda hesaplamada anlaşamıyorlarmış. Kendi aralarında tartışıp duruyorlarmış.”
Yanaşıklık, yanaşık tutulmak, Yörüklerin tarih boyunca yaptığı eñ önemli iş ve geçim kaynaklarından biridir. Yörük yaşama biçiminin vazgeçilmezidir dense, yeridir. Yanaşmak, Makedonya Kızılalma-Karaman Yörüklerinde para karşılığı alt ay boyunca -altı ay süresince- bir başka kişinin hayvanını (koyununu ya da keçisini) otarmak (otlatmak) -çoban tutulmak- demektir. Yanaşık tutulma zamanı olarak da Kasım ve Hıdırellez günü belirlenir, bu tarihlerde Yörükler ya yeniden yanaşık tutulur ya da yanaşık tutulma zamanı dolanlar, yanaşıklıklarını bırakırlar, bitirirler. Hıdırellez ve Kasım, yanaşıklığın başlangıç ve bitiş günleridir.
Tarihleri boyunca hayvancılıkla uğraşan Yörükler, kendi koyunları var olan kişiler kendi koyunlarını otarır (otlatır), kendi koyunları yok olanlar kişiler ise, başka bir kişinin (koyunu ya da keçisi olan bir kişinin) koyunlarını otarmak (otlatmak) için belli bir para karşılığı altı ay boyunca -altı ay süresince- (Kasım’dan Hıdırellez’e - Hıdırellez’den Kasım’a) bir başka hayvan (koyun ya da keçi) sahibi olan kişiye yanaşırlar.
Yörük yanaşıkları, Kasım ve Hıdırellez günü, İştip ile Radoviş kasabasının belli “yanaşık yanaşma yerleri” var, oraya giderler. Bu “yanaşık yanaşma yerleri” nde, mal sahipleri (koyun ve keçi sahipleri) ile yanaşıklar pazarlık yapar, eder (fiyat) konusunda anlaşırlar. Yanaşıklar, altı aya yanaşık tutulur. Yörükler buna, “kasıma kā, ıdıreleze kā yanaştım”, derler.
Yörük yanaşıklarının kimileri sadece Kızılalma-Karaman Yörüklüğü’nde yanaşıklık yaparken, koyun otarırken, kimileri ise Yörüklüğü’n dışındaki yerlere, başka yerlere, Ulahlara, Ulah köylerine; Makedonlara, Makedon köylerine de yanaşırlar. Hatta Yunanistan’a bile yanaşıklık için gidenler olur.
Soñ yıllarda Yörük erkeleri, yazın tütün işlerler. Kışın ise hayvanı olmayan ailelerin delikanlıları başkalarına yanaşık yanaşırlar. Zamanlarını boş değil, işleyerek geçirirler.
Makedonya Kızılalma-Karaman Yörüklüğü’ndeki birçok Yörük tayfası (ailesi) yanaşıklık yaparak geçimini sürdürmektedir. Ekmek parsını bu şekilde çıkarır, balalarını bu şekilde büyütürler…
Bu şekilde ekmeğini çıkaran kişiler de: “kuru ekmek, kuru peynir yiyerek para kazandım.” der…
- Bu haber 21-11-2018 tarihinde yayınlanmıştır.