Günter Mercan

Son yapılan makroekonomik tahminlere göre ülke ekonomisinin 2018 yılında %2,3 oranında ılımlı bir büyüme kaydetmesi beklenmektedir. Makedonya Cumhuriyeti Merkez Bankası (NBRM) ekonomik büyümenin 2019 yılında hızlanarak %3,5 olarak gerçekleşeceği tahmininde bulundu (Maliye Bakanlığı - %3,2; Dünya Bankası - %2,9; Uluslararası Para Fonu - %2,8).

2018 yılında inşaat sektörü hariç diğer sektörlerde olumlu gelişmeler yaşandığını söyleyebiliriz. İnşaat sektörünü çıkarıp diğer sektörlerdeki büyümeye bakarsak, kıyaslama yapılan bir önceki yılın düşük ekonomik aktiviteleri de göz önüne alındığında, 2018 yılı ekonomik büyümesinin %4-5 oranında gerçekleşmesi sürpriz olmazdı. Söylemek istediğim, eğer 2019 yılında inşaat sektörü normal boyutlarına döndürülebilirse bu yıl için öngörülen ekonomik büyüme gerçekleşebilir. İnşaat sektörünün normal boyutlarına dönmesi derken, aylık inşaat aktivitelerinin 55 ila 60 milyon avro değeri arasında hareket etmesi kastedilmektedir.

Fakat, öyle görünüyor ki 2019 yılında da ekonomik aktiviteye etki eden en önemli etken siyasi gelişmeler olacaktır. Yunanistan ile varılan anlaşma uyarınca Makedonya Anayasa’sındaki bazı maddelerin değiştirilmesi talebi, muhtemel NATO üyelik daveti, cumhurbaşkanlığı seçimleri ve olası erken parlamento seçimleri, 2019 yılının büyük bölümünü harcaması ve ekonomiye negatif yansıması hiç de küçük bir ihtimal gibi durmuyor. Özel sektör kötü etkilenecek, beklentiler kötümser olacak, özel yatırımlarda beklenildiği gibi büyük hareketlilik olacağını sanmıyorum.

Özel sektör katma değer üretir. Yaratılan bu değerden bütçe beslenir. Bütçe ise sağlık, eğitim, savunma ve diğer sektörleri besler. Siyasi elitler değişir ama özel sektörün beklentileri kalır. Akıllı hükümet özel sektörün isteklerini birinci plana getirir, hem devlet hem de özel sektör için daha hızlı ve daha uygun çözümler bulur. Kişi başına bakıldığında çok zengin bir devlet havasında bürokrasiye sahibiz ama çok yoksul bir ülke gibi hareket ediyoruz. Örneğin, 2015 yılında getirilmiş kanunların %56’sı, 2016 yılında %65’i, 2017 yılında ise %57’si kısaltılmış prosedür ile yani hükümetin özel sektörle diyalog kurmadan, onların düşüncesi alınmadan getirilmiştir. Bu metod ve sonucunda kanunların sürekli değişmesi özel sektörü kötü etkilemektedir. Bu hükümetle de aynı eğilimin sürmesi nedeniyle dediğim gibi büyük bir hareketlilik beklemiyorum.

Küçük ve dışa açık bir ekonomiye sahip olan Makedonya, küresel çaptaki risklerden etkilenmektedir. Bu dönemlerde yükselen küresel belirsizlik, uluslararası ticaret ilişkilerinde artan gerilimler, güven ortamına olumsuz etki etmekte, küresel büyümede belirsizliğe yol açmaktadır. Avro bölgesi ve özellikle en büyük ticari partnerimiz olan Almanya’da görülecek belirsizlikler ihracatımıza kötü etki edebilir. Dış dünyadan gelen başka bir risk ise küresel çapta görülen para politikasının sıkılaştırılması ve faiz oranlarının artmasıdır.

Bu risklerin Makedonya ekonomisine nasıl etki edeceği, ülke ekonomisinin ne gibi önlemler alacağı sonucunda 2019 yılı şekillenecektir. Ekonomi artık hak ettiği ilgiyi görecek mi, yoksa yine siyasetin ardından ikinci plana mı itilecek? Bu sorunun cevabı 2019 yılında ekonominin nasıl hareket edeceğini gösterecek.