Drama köprüsü bre Hasan dardır geçilmez
Soğuktur suları Hasan bir tas içilmez
Anadan geçilir bre Hasan yardan geçilmez
At martini debreli Hasan dağlar inlesin
Drama mahpusunda bre Hasan dostlar dinlesin

(Drama köprüsü Hasan dardır geçilmez
Soğuktur suları Hasan bir tas içilmez
At martinini de bre Hasan dağlar inlesin
Drama mahpusunda Hasan Karakedi dinlesin)

2014 yılında Makedonya’da bir üniversiteye Türkoloji dersleri vermek üzere görevli idim.  Bazen Bulgaristan yolunu takip ederek; Kapıkule, Harmanlı, Hasköy, Filibe, İhtimam, Samakof, Köstendil, Eğridere, Kumanova güzergahından Üsküp’e giderdim. Bazen de Batı Trakya yolunu takip ederek; Pazarkule, Dimetoka, Sofulu, Dedeağaç, Gümülcine, İskeçe, Kavala, Selanik, Valandovo, Köprülü, Kaplanköy güzergahından Üsküp’e gider idim. Her yolculuğumda da güzergah üzerindeki tarihî eserleri görmeye gayret ederdim.

İkinci güzergahı, yani Batı Trakya güzergahını takip ettiğim bir gün, Selanik’te Eski Cami (Hortacı Süleyman Efendi Cami-Rotonda)’ni ilgiyle incelediğimi ve resimlerini çektiğimi gören yaşlı bir adam yanıma yaklaştı ve  Türkiye’nin iç bölgelerinin ağız özelliklerini çağrıştıran konuşmasıyla bana Türkiye’ye dair birşeyler sordu. Türkiye’nin iç bölgelerinden Mübadele ile gelen bir ailedenmiş. “Tarihî eserlere meraklı isen Drama’da Hasan’ın Drama Köprüsü’ne git!” demişti bana. “Gerçekten de çok dar! Üstünden su da geçermiş! Drama’nın yaşlıları Drama Köprüsü derler!” demişti. Drama Köprüsü’nü bir dönem Drama’nın içerisinde olan fakat şu anda yıkılmış olan bir köprü olarak biliyordum. Köprü hakkında bildiklerimi anlattım. “Bizde resmi bile var. Siyah beyaz!” dedi. Ama vaktim olmadığı için, bu samimi insanın resmi getirmesini bekleyemedim. Esasen bir hata yapıp “Su kemerini Drama Köprüsü sanmış olmalılar.” diye düşündüm. Ciddiye de almamıştım. Bu mesele bir müddet zihnimi meşgul etti.

Neler biliyordum bu köprüyle ilgili? Debreli Hasan kim idi? Kimilerine göre Selanik-Kayalar yakınlarındaki Debre köyünden, kimine göre de günümüzde Makedonya-Arnavutluk sınırında yer alan Debre şehrinden gelmişti. Makedonya’da mezar taşı ve tarihî eser araştırması yaparken de birçok efsanesini duymuştum. Kimisine yaşadığı bölgenin yöneticisini kimisine göre de komutanını haksızlığa dayanamadığı için vurmuş ve Drama-İskeçe bölgelerinde eşkıya olarak “zenginden alıp fakire verdiği” için genelde sevilen bir kaçak-kahraman idi.

İsmi bilinen ve meşhur türküsünde adı geçen tek dostu da “Karakedi”adında idi. Hatta meşhur türküde geçen ve “varlığı tartışmalı” Drama Köprüsü’nü de o yaptırmış veya tamir ettirmiş idi. Birkaç yıl Selanik’te gördüğüm Anadolu Türkçesi konuşan adamın söyledikleri ile bu düşünceler, zaman zaman zihnimi meşgul etti. Ta ki Gümülcine’den birilerinin bu köprüyü ziyarete gittiğini duyana kadar…

Hatta bu gezi internette de haber olmuş. Yıllar önce Lozan Mübadilleri Vakfı Genel Sekreteri Sefer Güvenç köprünün bulunduğunu duyurmuş. Bursalı bir mübadil, Drama’ya yaptığı bir ziyaret esnasında, Drama Küçük Asyalı Mübadiller Derneği Başkanı Nikos Latsistalis’e elindeki fotoğrafı gösteriyor ve Drama Köprüsü’nün bu olduğunu ve onu bulmak istediğini söylüyor. Latsistalis ise Drama-İskeçe yolu üzerindeki Nusratlı (Nikiforos) köyü çıkışındaki bir su kemerinin, resimdeki “köprü” olduğunu duyuruyor.

Fakat “Bir “su kemeri” türküde bahsi geçen “Drama Köprüsü” olabilir mi?” şeklindeki sorular zihinleri kurcalıyordu. Bu soru, “köprü”yü ve konumunu görene kadar bendenizin de zihninde bir soru işareti idi. Ancak Rumeli Dergisi Genel Yayın Yönetmeni ve Balkan Türk edebiyatının değerli yazarı Mehmet Türker Bey ile düzenlediğimiz bir kültür gezisi esnasında, “su kemeri”ni görünce aklımdaki bütün soruları yeniden gözden geçirdim.

Bazı soru işaretleri var idi:

Birinci soru; “Su Kemeri” yerine “köprü” ibaresi kulanılabilir mi? sorusuydu. “Su Kemeri” yerine halk arasında “köprü” ifadesinin kullanıldığını İstanbul’da, Makedonya’da ve Kosova’daki araştırmalarım sırasında defalarca duymuş idim. Dolayısıyla halk arasında bir “su kemeri”ne “köprü denmesi, şaşılacak bir durum değildi. (Haricen bazı köprüler, çift fonksiyonlu yani hem köprü hem de su kemeri olarak yapılabiliyor. İskeçe yakınlarındaki “güzelim” ve “mazlum” Hamidiye Köprüsü gibi…) Bu konu aklımda netleşti.

İkinci problem, köprünün yeri idi. “Drama Köprüsü” ibaresi, köprünün şehrin merkezinde olabileceğini doğal olarak akla getiriyor. Fakat Debreli Hasan’ın eşkıya olarak özellikle  İskeçe-Drama arasında dağlarda gezmesi, türküde geçen “köprü”nün de bu bölgede olması durumunu mantıklı kılıyor.

Aslında “köprü”nün konumu ve türküdeki veriler karşılaştırıldığında akla gelebilecek diğer sorular da yerini mnatıklı açıklamalara bırakıyor. Türküde   “Drama köprüsü Hasan dardır geçilmez!” diyor. Bir köprü “üzerinden geçilemeyecek kadar dar” olarak neden yapılsın? Köprünün yapılış amacına aykırıdır bu durum. Demek ki türküde geçen “köprü”, gerçek bir “köprü” değil, halk arasında bu sıfatla anılan bir “su kemeri”dir. Türkünün verdiği bilgiye göre “köprü” hem “üzerinden geçilemeyecek kadar dar” olacak hem de “suları soğuk” olacak.

Bütün bu veriler ışığında naçizane fikirim;  Nusratlı (Nikiforos) köyü yakınındaki halk arasında “Drama Köprüsü” diye bilinen bu su kemerinin, “Debreli(De bre) Hasan” türküsünde geçen “Drama Köprüsü” olduğu yönündedir.

Milletimizin güzide bir hatırası olarak zihinlerde dolaşan bu içli türküyle ilgili en somut eser olan “Drama Köprüsü”, ilgiyi hak ediyor. Diyorum ki:

“DRAMA ‘KÖPRÜ’SÜ ‘VAR’ İMİŞ, HAKİKATEN ‘DAR’ İMİŞ!”

DR. ERTUĞRUL KARAKUŞ
KIRKLARELİ ÜNİVERSİTESİ